প্রশ্নঃ

১ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলক কিয় আনাপানা সাধনাটো লাগে ?

২ ৷ আনাপানা সাধনা কৰিলে ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ কি উপোকাৰ হব?

৩ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলে আনাপানা সাধনাটো কেনেকৈ কৰিব লাগে?

১ নং প্ৰশ্নৰ উত্তৰঃ (ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলক কিয় আনাপানা সাধনাটো লাগে?)

ছাত্র অৱস্থাটো বিকাশৰ সময়। শাৰিৰীক বিকাশ আৰু মানসিক বিকাশ। শাৰিৰীক বিকাশৰ বাবে যেনেকৈ সুখাদ্যবোৰ লাগে, মানসিক বিকাশৰ বাবেও সুচিন্তাবোৰ লাগে। পানী যেনেকৈ প্ৰাথমিক অৱস্থাত নিৰ্মল, পৰিত্ৰ, তথা ৰংহীন,আকাৰহীন অৱস্তাত থাকে, সেইদৰে ছাত্র অৱস্থাত চিত্তবোৰ নিৰ্মল, পৱিত্ৰ তথা ৰংহীন,অৱস্তাত থাকে। পানী যেনেকৈ পৰিৱেশৰ বাবে লেতেৰা হয়, ৰঙীণ হয়, তপত হৈ উটলি থাকে, বাষ্প হয়, বা বৰফ হৈ পৰে, সেইদৰে সময় আৰু পৰিৱেশৰ প্রভাবতে চিত্তবোৰৰ বিকাৰ ঘটে । কিছুমান চিত্ত লোভ মূলক হৈ পৰে, কিছুমান দ্বেষমূলক হৈ পৰে আৰু কিছুমান মোহ মূলক হৈ পৰে। সেয়ে মানুহ সৎ চৰিত্ৰবানো হয়, আৰু অসৎ চৰিত্ৰবানো হয়। পিছল ৰাস্থাত দুৰ্ব্বল মানুহ সহজতে বাগৰি পৰে। সেইদৰে পঙ্কিল সমাজত মানুহ সহজতে অসৎ তথা অকামিলা হৈ পৰে। ছাত্র অৱস্থাত মনবোৰ বৰ চঞ্চল হৈ থাকে, অস্থিৰ হৈ থাকে, কল্পনাৰ সোপন দেখি থাকে, আৰু দুৰ্ব্বাৰ সাহসত থাকে। কিন্তু বিবেক বিচাৰ ক্ষমতা দুৰ্ব্বল হৈ থাকে। সেয়ে বেছিভাগ ছাত্ৰ বা ছাত্ৰীয়ে চঞ্চল মনৰ দাস হৈ পৰে। ফলত ক্ষীপ্ৰ গতিৰে মানসিক অৱস্থাৰ পৰিবৰ্ত্তন হৈ থাকে। সেয়ে তেওঁলোকে হাই উৰুমী হুলুস্থূল পৰিৱেশবোৰ ভাল পয়। ইয়াৰ ফলত গভীৰ মনোযোগ দি গৱেষণা কৰাৰ দৰে অধ্যয়ন কৰিব নোৱাৰ হৈ পৰে। অধ্যৱসায় শক্তি হ্ৰাস পায়, কোনো কথা মনোখোগ দি শুনি থাকিব নিবিচাৰে,কাৰণ মনটো কপাহী তুলাৰ দৰে উৰি ফুৰি ভাল পায়।

শিক্ষকৰ কথাবোৰ চকু মেলি ঙেলেকী লাগি শুনি থাকিলেও বুজি নেপায়, কাৰণ মনটো থাকে বাহিৰত, কল্পনাৰ জগতত। এৰি দিয়া মনটোৱে কাৰো কথা নেমানে, ই দৌৰি ফুৰিবই। অৰ্থাৎ ছাত্ৰজন নিজৰ মনৰ গৰাকী যদিও ই উলটা চঞ্চল মনটোৰ দাস হৈ থাকে। সেয়ে শিক্ষকে বুজাই দিলেও বুজি পোৱাৰ ক্ষমতা দুৰ্ব্বাল হৈ থাকে, ফলত স্মৃতি শক্তিও দুৰ্ব্বল হৈ পৰে, বুদ্ধি আৰু চিন্তা শক্তিও দুৰ্ব্বল হৈ পৰে। সাধাৰণতে মানুহে ইন্দ্ৰয়বোৰৰ অনুভব অনুভুতিৰ সহায়ত বিশেষকৈ শুনা আৰু দেখাৰ অনুভবৰ সহায়ত মানস পটত কথাবোৰ স্মৃতিৰ পটত ৰাখি থয়। কিছুমান কথা গোটেই জীৱনটোৱে মনত থাকে, কিছুমান কথা মাত্ৰ দুদিনহে মনত থাকে। ইয়াৰ কাৰণ, কিছুমান কথা পানীত ৰেখা টনাৰ দৰে হয়, কিছুমান বালিত ৰেখা টনাৰ দৰে আৰু কিছুমান কথা শিলত ৰেখা টনাৰ দৰে হয়। সেয়ে ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ উপোকাৰৰ বাবে, চিন্তা শক্তি, স্মৃতি শক্তি,বিচাৰ শক্তি, বঢ়াবলৈ, তথা সৎ চৰিত্ৰ গঢ়িবলৈ,সৎ নাগৰিক গঢ়িবলৈ, উচ্চ শিক্ষিত তথা প্ৰজ্ঞান মানৱ গঢ়িবলৈ আমাক এটা বিজ্ঞান সন্মত উপায় লাগে। সেই মহান উপায়টো হল সাধনাত স্থিত হোৱা। পিছে সাধনাও বহুতো প্রকাৰৰ হব পাৰে। সেয়ে আমাক বিজ্ঞানৰ আধাৰত সম্যক সাধনা লাগে। সেইটোৱে হল বিপশ্যনা বা বিদৰ্শন সাধনা। বিপশ্যনা সাধনাৰ প্ৰাথমিক শিক্ষাটোৰ নাম আনাপানা সতি সাধনা। সেয়ে ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ বাবে আনাপানাসতি সাধনাটো অতিকৈ আৱশ্যক।

২ নং প্ৰশ্নৰ উত্তৰঃ- (আনাপানা সাধনা কৰিলে ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ কি উপোকাৰ হব?)

আনাপানা ধ্যানৰ দ্বাৰা ছাত্ৰ ছাত্ৰী সলৰ উপকাৰীতা সমূহ –

১ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- পঢ়াত মনোযোগ বাঢ়ে । অস্থিৰ মনটো স্থিৰ হয় ।

২ । ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- মনৰ সজাগতা আৰু সতৰ্কতা বাঢ়ে ।

৩ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- স্মৃতি শক্তি বৃদ্ধি হয় ।

8 ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ -সিদ্ধান্ত গ্ৰহণৰ শক্তি বৃদ্ধি হয় । সিদ্ধান্ত লোৱাৰ দক্ষতা বাঢ়ে ।

৫ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী স-কলৰ– নিজৰ ওপৰত বিশ্বাস বৃদ্ধি হয় ।

৬ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ -খং, উত্তেজনা, ভয়, দুচিন্তা, মানসিক চাপ আদি হ্রাস পায়।

৭ । ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- কৰ্ম শক্তি বৃদ্ধি হয়। মানসিক দক্ষতা বৃদ্ধি হয় ।

৮ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- অধ্যয়ন, ক্ৰীড়া বা অন্য কলাত পাৰদৰ্শিতা বৃদ্ধি হয়।

৯ । ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ -বুজন ক্ষমতা আৰু প্ৰকাশৰ ক্ষমতা বৃদ্ধি হয় ।

১০ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- মনটো সুস্থ, শক্তিশালী, বিশুদ্ধ তথা শান্ত হয় ।

১১ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- হিংসা-দ্বেষ কাজীয়া পেচাল হাস পায়।

১২ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ -স্বাৰ্থপৰতা হ্ৰাস পায়।

১৩ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- দূৰদশীঁতা বৰ্ধন হয়।

১৪ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ -ভাতৃত্ববোধ ভাৱটো বৰ্ধন হয়।

১৫ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকল -বেআনী কাৰ্য্য কলাপৰ পৰা সুৰক্ষিত হৈ থাকে।

১৬ ৷ আনৰ প্ৰতি সদভাবনাৰে মন ভৰি থাকে৷ সেয়ে সদায় আনন্দতে থাকে।

৩ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলে আনাপানা অভ্যাসটো কেনেকৈ কৰিব লাগে ?)

আনাপানা সাধনা কৰিবলৈ কোনো টকা পইচা খৰছ কৰিব নেলাগে, কাকো দান দিব নেলাগে, কাৰো বাবে চাকি বন্তি জ্বলাব নেলাগে,ফুল তুলসী নেলাগে, কাকো ভক্তি বা প্ৰাৰ্থনা কৰিব নেলাগে, কাৰো নাম জপ কৰিব নেলাগে, কোনো কল্পনা কৰিব বিচাৰিব নেলাগে । আনা পালি শব্দৰ অৰ্থ শ্বস আহিছে, আৰু পানা মানে শ্বাস ওলাই গৈছে। আনাপানা মানে শ্বাস প্ৰশ্বাস হৈ আছে। ইয়াক গভীৰভাবে একাণপতীয়াভাবে নিৰীক্ষণ কৰি থকাটোৱে সাধনা। অৱশ্যে নিৰীক্ষণ কৰাৰ পদ্ধটি আছে। অভ্যাস কৰিলে মনটো অকল শ্বাস প্ৰশ্বাসতে স্থিৰ হয়। ই এটা ৱাস্তৱত প্ৰায়োগিক অভ্যাস। ইয়াৰ বাবে প্ৰশিক্ষণ প্ৰাপ্ত শিক্ষকৰ সহায় ললে ভাল হয়। যি কোনো সময়তে এই অভ্যাসটো কৰিব পাৰি, পিছে নিৰব নিতাল পৰিৱেশ এটা হব লাগে। কোনো চাকি বন্তি স্বলাব নেলাগে, সুৰ সমলয় নেলাগে। শুই উঠিয়ে বা শোৱাৰ সময়ত বিছনাতে কৰিব পাৰি। এই কামটো অতি সহজ, সৰল। পিছে ধৈৰ্য্য লাগে অধ্যৱসায় লাগে। ভৰি পকাই ৰাজহাড় পোণকৈ চকু মুদি অলৰ অচৰ ভাবে কিছু সময় কোমল দলিছা এখনত বহি থাকিব লাগে। পাৰিলে সোঁহাতৰ ওপৰত বাও হাতখন ৰাখিব লাগে। ইয়াৰ পিছত সিহঁৰণৰ অনুভবৰ দ্বাৰা অকল শ্বাস প্ৰশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব লাগে। প্রথমতে ২০ মিনিট, লাহে লাহে ৩০ মিনিট, পাৰিলে এক ঘন্টা সময় কৰিব পাৰিলে ভাল। অনুভুতিৰ সহায়ত শ্বাস প্রশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব পাৰিলেই মনটো স্থিৰ হয়, পৱিত্ৰ হয়, নিৰ্মল হয়, অৱশেষত সুখী হয়। কামৰ মাজতে তিনি চাৰি মিনিট সময় চকু মুদি আনাপানা কৰি মনটোক বিশ্ৰাম দিব লাগে। আনাপানা অভ্যাসটো বিদৰ্শন সাধনাৰ প্রাথমিক অৱস্থা। আনাপানা কৰিব পাৰিলেহে বিদর্শন সাধনা বা বিপশ্যনা সাধনা কৰিব পৰা হয়। পিছে সাৰ পানী দি আম গছৰ পুলি এটা লগালেও এবছৰতে ই ফল নিদিয়ে। সময় লাগে। ইয়াক বননিৰ পৰা, জীৱ জন্তুৰ পৰা সুৰক্ষা দি ৰাখিব লাগে, তেতিয়াহে ই সময়ত ফল দিবলৈ ধৰে। অৱশ্যে কিছুদিনৰ পিছৰে পৰা ই ছায়া দিবলৈ ধৰে। সাধনা কাৰ্য্যটোও তেনেকুৱা, নিজৰ যত্নৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। অন্যথায় হাবি আৰু জীৱ জন্তুৱে আম গছজোপাক পুলিতে মাৰি পেলোৱাৰ দৰে-

এলাহ, বিৰক্তি,অনিচ্ছা,সন্দেহ আৰু আৰাম বিচৰা তৃষ্ণাই সাধনাটোকে মাৰি পেলায়। তেতিয়া ই লোকৰ আগত কৈ ফুৰা এটা ফোপোলা বিদ্যা মাত্ৰ হৈ পৰে। সাধনা কৰি থাকোতে ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ মনত পাচ প্রকাৰৰ বাধা আহিব পাৰে ৷ এই কেইটা মানুহৰ মনতে পুহি ৰখা শত্ৰু।

সেই কেইটা হল- ১। লোভ ( আৰামকৈ থকাৰ ইচ্ছা, কষ্ট কৰি সাধনা কৰিবলৈ অনিচ্ছা) ২ ৷ দ্বেষ (শৰীৰটোক কষ্ট দিবলৈ বেয়া পোৱা ভাব) ৩। জঠৰতা ( এলাহ ভাব, কামটো পিচলৈ থোৱাৰ ইচ্ছা)। ৪ ৷ বিদ্ৰোহ ( ইমান কষ্ট কৰিলো একোৱে লাভ হোৱা নাই- তেনে ভাব) আৰু ৫। সন্দেহ (বিদ্যাটোৰ ওপৰতো সন্দেহ আৰু নিজৰ ওপৰতো সন্দেহ)। এই পাচটা শত্ৰুৰ বিপৰীতে যুজিবলৈ পাচ প্ৰকাৰৰ প্রজ্ঞা তৰোৱাল আছে। -সেই কেইটা হল- ১। বিশ্বাস, ২। প্ৰচেষ্টা ৩। সতৰ্কতা ৪ । মনোযোগ আৰু ৫ ৷ প্ৰজ্ঞা।

সাধনাৰ অন্তত সদায় সকলোৰে প্রতি কুশল কামনাৰে মৈত্ৰী ভাবনা কৰিব লাগে।

অভিভাৱক সকলৰ বাবে আনাপানা সাধনা ।

১ ৷ অভিভাৱক সকলৰ বাবে আনাপানা সাধনাটো কিয় লাগে?

২ ৷ আনাপানা সাধনা অভ্যাস কৰিলে অভিভাৱক সকলৰ বাবে কি উপোকাৰ হব?

৩ ৷ অভিভাৱক সকলে আনাপানা অভ্যাসটো কেনেকৈ কৰিব পাৰিব ?

১ নং প্ৰশ্নৰ উত্তৰঃ-( সিকলৰ বাবে আনাপানা সতি সাধনাটো কিয় লাগে?)

পালি অভিধান মতে অভি- মানে অতি উত্তম, অতুতম (Abhi- means excellent, sublime, great, marvellous, distinct) অৰ্থাৎ লৰা ছোৱালীৰ বাবে অতি উত্তম ভাৱে ভাবি থকা, দায়িত্ব লোৱা, তেওঁলোকৰ ভৱিষ্যৎ উত্তমভাৱে পৰিকল্পনা কৰা আৰু পৰিচালনা কৰা লোকক অভিভাবক বুলি কোৱা হয়। সেয়ে অভিভাবক সকলে নিজৰ পছন্দৰ স্কুল এখনত লৰা ছোৱালীবোৰক পঢ়িবলৈ দিয়ে। স্কুলত শিক্ষক সকলে নিৰ্দিষ্ট বিষয় কিছুমানৰহে শিক্ষা দিয়ে। সেই শিক্ষা খিনিয়ে ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ বাবে যথেষ্ট নহয়। তেওঁলোকক সকলোবোৰ বিষয়ৰ শিক্ষাতে বিকাশ ঘটাবলৈ সুযোগ দিব লাগে। কোনে কি বিদ্যাত অধিক আগ্ৰহী, ভৱিষ্যতে কোন দিশত অধিক দক্ষভাবে বিকশিত হব পাৰিব, সৰুতে সেইটো অনুমান

কৰাটো কঠিন। সকলো অভিভাবকে বা পিতৃ মাতৃয়ে ভাবে যে লৰা ছোৱালীবোৰৰ ভৱিষ্যৎ জীৱনটো আমাতকৈ অধিক উন্নত হওক। সেই ভাবি তেওঁলোকে আপ্রাণ চেষ্টা চলায়। পিছে অভিভাবক সকলৰ কিছুমান সমস্যা আহে। যেনে- ভাল নেতা হব পাৰি, ভাল চাকৰিয়াল হব পাৰি, ভাল ব্যৱসায়ী হব পাৰি, ভাল গায়ক বা অভিনেতা হব পাৰি, ভাল ধনীয়ো হব পাৰি আৰু ভাল শিক্ষকো হব পাৰি কিন্তু ভাল অভিভাবক হোৱাটো অতি জটিল। যেনে স্কুলত শিক্ষক সকলে নিজৰ নিজৰ বিষয়বোৰ শিকালে, আৰু সেইবোৰ ঘৰত অভিভাবকে নিৰীক্ষণ কৰিব লাগে, সকলোবোৰ বিষয়তে লৰা ছোৱালীক উপোযুক্ত নিৰ্দ্দেশ দিব লাগে ৷ সমস্যাটো হল- শিক্ষক সকলে অকল নিজৰ নিজৰ বিষয়টো জানিলেই হল, পিছে অভিভাবকে এটা বিষয় জানিলে আন বিষয়টো হল অভিভবকে এটা বিষয়ো ভালকৈ নেজানে, কিবা এটা জানিছিল যদিও কিছু পাহৰি গল আৰু বহুত নতুন নতুন পৰিবৰ্ত্তন হৈ গল। গতিকে অভিভাবকে কেনেকৈ পৰিচালনা কৰিব এটা সমস্যাই দেখা দিলে। সমস্যা মানে চিন্তা। সেয়ে অভিভাবক সকলে সাধাৰণ নিৰিক্ষণ, যেনে- সকলো সময়তে কি কৰি আছে, কলৈ গৈছে, কি কি পঢ়িছে, সঁচাকৈ পঢ়িছে নে নাই, ফাকি দিব ধৰিছে নেকি, লৰাজন অলপ বেছিকৈ বিলাসিতা ভালপোৱা হৈছে নেকি, পঢ়াৰ নামত মবাইল চাই আছে নেকি, বেছিকৈ খেলিছে নেকি, দায়ীত্ব পালন কৰিবলৈ শিকিছে নে নাই, পঢ়াত কিমান আগ্ৰহ, নে আন কিবাহতহে আগ্ৰহ বেছিকৈ হৈছে, বন্ধুৰ লগত আদ্দা মাৰিছে নেকি, স্কুলৰ বাহিৰেও আন কি কি কিতাপ পঢ়িছে, কেনে বন্ধুৰ লগত লগ হৈ ভাল পায়, বাহিৰা জ্ঞান বাঢ়িছে নে নাই, ইত্যাদি কথাবোৰত মনোযোগ দিব লাগে। লগতে শিক্ষক সকলৰ লগত যোগাযোগ ৰাখিব লাগে। পিছে অভিভাবকৰ নিজৰ সমস্য, ঘৰৰ সমস্যা, চাকৰিৰ সমস্য, সমাজৰ সমস্যা, গতিকে লৰা চোৱালীৰ বাবে সময় দিবলৈ সময় নেথাকে। লৰাছোৱালীবোৰক পৰিমাণতকৈ অধিক সুবিধা দিলেও ক্ষতিকাৰক বৈ পৰে। অধিক সাৰ পানী দিলে খেতি ভাল নহয়, লহ পহকৈ বাঢ়েহে বাঢ়ে কিন্তু ফল নিদিয়ে। সকলোবোৰ সমস্যাতকৈ ডাঙৰ সমস্যাটো হল-লৰা ছোৱালীবোৰৰ বিবেক শক্তিৰ বিকাশ হৈছে নে নাই ? তেওঁলোকে নিজ বিবেক মতে সিদ্ধান্ত লব পৰা হৈছে নে নাই? নে চঞ্চল মনৰ দাস হৈ আছে? সাধাৰণতে বেছিভাগ লৰাছোৱালীয়ে মনৰ দাস হৈ থাকে। সেয়ে অভিভাৱক সকলে লৰা ছোৱালীবোৰক বিবেকবান কৰিবলৈ শিকাব লাগে। পিছে লৰা ছোৱালীবোৰে এনেয়ে কোৱাৰ বাবে উপদেশ দিয়াৰ বাবে কথাবোৰ পালন নকৰে। তেওঁলোকক উদাহৰণ লাগে। সেয়ে বিবেকবান কৰিবলৈ লৰা ছোৱালীবোৰক আনাপানা সাধনা কৰিবলৈ উদগণি দিব লাগে আৰু তাৰ বাবে নিজে আনাপানা কৰি উদাহৰণ দিব লাগে। আনাপানা সাধনা কৰিলে অকল লৰা

ছোলৱালীবোৰৰ উপোকাৰ হব, তেনে নহয়, নিজৰ বাবেও ই মহৌষধ। অশান্তিৰ মাজতো শান্তিৰে জীৱাই থকাৰ এটা মহান কলা। শান্তি আনৰ পৰা নাহে, ধনেৰে কিনিব নোৱাৰি, শান্তি নিজে উপাপৰ্জ্জন কৰিব লাগে। শান্তিৰ বাবে ঘৰখনত এটা সুস্থ পৰিৱেশ লাগে। তাৰ বাবে এটা বিজ্ঞান সন্মত উপায় লাগে। আৰু সেয়ে অভিভাৱক সকলে আনাপানা সাধনাটো শিকিব লাগে আৰু অভ্যাস কৰিব লাগে।

২ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ ( আনাপানা সতি সাধনা অভ্যাস কৰিলে অভিভাৱক সকলৰ কি কি লাভ হব?)

অভিভাৱক সকলে আনাপানা সতি সাধনা অভ্যাস কৰিলে তলত উল্লেখ কৰা উপোকাৰ লমূহ লাভ কৰিব পাৰিব। যেনে-

১। এই সৎ অভ্যাসটো লৰা ছোৱালীৰ ওপৰতো প্রভাব পৰিব। তেওঁলোকে অনুকৰণ কৰিব ।

২। মানসিক চিন্তা, উদ্বিগ্নতাৰ, উত্তেজনাৰ উপশম হব। ধৈৰ্য্য শক্তি বৰ্ধন হব।

৩ ৷ ভুল চিন্তাৰ শুধৰণী হব৷ অহংকাৰ,লোভ মোহ দ্বেষবোৰ হ্লাস পাব,বিচাৰ ক্ষমতা বৃদ্ধি হব।

8 ৷ সত্যক উপোলবক্কি কৰি শান্তি লাভ কৰিব পাৰিব৷ পৰিস্থিতিবোৰ মানি লব, মনটো সুস্থিৰ হব।

৫। কৰ্ম শক্তি আৰু সজাগতা বৰ্ধন হব। লৰা-ছোৱালীৰ চঞ্চল, অস্থিৰ, মনবোৰ বুজিব পাৰিব।

৬। সত্যৰ প্রতি দুৰদৰ্শিতা বৰ্ধন হব। মূল্যৱান জীৱনটোৰ সত্যতা, সাৰ্থকতা বিচাৰি পাব।

৭। মানৱতাবাদ চিন্তাধাৰাৰ বৰ্ধন হব। সকলো মানুহৰ প্ৰতি ভাতৃত্ব ভাবেৰে দয়াশীল হব।

৮৷ সহজতে গভীৰ নিদ্ৰামগ্ন হব পাৰিব৷ সকলো প্রকাৰৰ চিন্তাৰ পৰা মুক্ত হব পাৰিব।

৯। শুদ্ধ বিচাৰ ক্ষমতা বৰ্ধন হব। বিবেক জ্ঞান বৰ্ধন হব আৰু বিচাৰ ক্ষমতা শুদ্ধ হব।

১০। সকলো জীৱৰ প্ৰতি দয়াশীল হব। সকলো প্রাণীৰ প্ৰতি মৰমীয়াল হব।

১১৷ প্ৰজ্ঞা বৰ্ধন হব। অনুভবৰ দ্বাৰা প্ৰকৃতিৰ ধৰ্ম, সত্যৰ বিধান, কৰ্মফলৰ বিধান, উপোলব্ধি কৰিব পাৰিব।

*** উপকাৰবোৰ নিজৰ হাতত। আগ্ৰহ কৰিলে হব, আৰু এলাহ কৰিলে নহব। কাৰণ ই সম্পূৰ্ণ পালনীয়। যিমানে পালন কৰিব সিমানে লাভ পাব। অকল জানিলে একোৱে উপকাৰ নেপাব।

৩ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( অভিভাৱক সকলে সকলে আনাপানা অভ্যাসটো কেনেকৈ কৰিব পাৰিব ?)

আনাপানা সাধনা কৰিবলৈ কোনো টকা পইচা খৰছ কৰিব নেলাগে, কাকো দান দিব নেলাগে, কাৰো বাবে চাকি বন্তি জ্বলাব নেলাগে,ফুল তুলসী নেলাগে, কাকো ভক্তি বা প্ৰাৰ্থনা কৰিব নেলাগে, কাৰো নাম জপ কৰিব নেলাগে, কোনো কল্পনা কৰিব বিচাৰিব নেলাগে । আনা পালি শব্দৰ অৰ্থ শ্বস আহিছে, আৰু পানা মানে শ্বাস ওলাই গৈছে। আনাপানা মানে শ্বাস প্ৰশ্বাস হৈ আছে। ইয়াক গভীৰভাবে একাণপতীয়াভাবে নিৰীক্ষণ কৰি থকাটোৱে সাধনা। অৱশ্যে নিৰীক্ষণ কৰাৰ পদ্ধটি আছে। অভ্যাস কৰিলে মনটো অকল শ্বাস প্ৰশ্বাসতে স্থিৰ হয়। ই এটা ৱাস্তৱত প্ৰায়োগিক অভ্যাস। ইয়াৰ বাবে প্ৰশিক্ষণ প্রাপ্ত শিক্ষকৰ সহায় ললে ভাল হয়। যি কোনো সময়তে এই অভ্যাসটো কৰিব পাৰি, পিছে নিৰব নিতাল পৰিৱেশ এটা হব লাগে। কোনো চাকি বন্তি স্বলাব নেলাগে, সুৰ সমলয় নেলাগে। শুই উঠিয়ে বা শোৱাৰ সময়ত বিছনাতে কৰিব পাৰি। এই কামটো অতি সহজ, সৰল। পিছে ধৈৰ্য্য লাগে অধ্যৱসায় লাগে। ভৰি পকাই ৰাজহাড় পোণকৈ চকু মুদি অলৰ অচৰ ভাবে কিছু সময় কমল দলিছা এখনত বহি থাকিব লাগে। পাৰিলে সোঁহাতৰ ওপৰত বাও হাতখন ৰাখিব লাগে। ইয়াৰ পিছত সিহঁৰণৰ অনুভবৰ দ্বাৰা অকল শ্বাস প্রশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব লাগে। প্ৰথমতে ২০ মিনিট, লাহে লাহে ৩০ মিনিট, পাৰিলে এক ঘন্টা সময় কৰিব পাৰিলে ভাল। অনুভুতিৰ সহায়ত শ্বস প্রশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব পাৰিলেই মনটো স্থিৰ হয়, পবিত্ৰ হয়, নিৰ্মল হয়, অৱশেষত সুখী হয়। কামৰ মাজতে তিনি চাৰি মিনিট সময় চকু মুদি আনাপানা কৰি মনটোক বিশ্ৰাম দিব লাগে। আনাপানা অভ্যাসটো বিদৰ্শন সাধনাৰ প্রাথমিক অৱস্থা। আনাপানা কৰিব পাৰিলেহে বিদৰ্শন সাধনা বা বিপশ্যনা সাধনা কৰিব পৰা হয়। পিছে সাৰ পানী দি আম গছৰ পুলি এটা লগালেও এবছৰতে ই ফল নিদিয়ে। সময় লাগে। ইয়াক বননিৰ পৰা, জীৱ জন্তুৰ পৰা সুৰক্ষা দি ৰাখিব লাগে, তেতিয়াহে ই সময়ত ফল দিবলৈ ধৰে। অৱশ্যে কিছুদিনৰ পিছৰে পৰা ই ছায়া দিবলৈ ধৰে। সাধনা কাৰ্য্যটোও তেনেকুৱা, নিজৰ যত্নৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। অন্যথায় হাবি আৰু জীৱ জন্তুৱে আম গছজোপাক পুলিতে মাৰি পেলোৱাৰ দৰে- এলাহ, বিৰক্তি,অনিচ্ছা,সন্দেহ আৰু আৰাম বিচৰা তৃষ্ণাই সাধনাটোকে মাৰি পেলায়। তেতিয়া ই লোকৰ আগত কৈ ফুৰা এটা ফোপোলা বিদ্যা মাত্ৰ হৈ পৰে।

সাধনা কৰি থাকোতে অভিভৱাক সকলৰ মনত পাচ প্রকাৰৰ বাধা আহিব পাৰে । এই কেইটা মানুহৰ মনতে পুহি ৰখা শত্ৰু। সেই কেইটা হল- ১ ৷ লোভ ( আৰামকৈ থকাৰ ইচ্ছা, কষ্ট কৰি সাধনা কৰিবলৈ অনিচ্ছা) ২ ৷ দ্বেষ (শৰীৰটোক কষ্ট দিবলৈ বেয়া পোৱা ভাব) ৩। জঠৰতা ( এলাহ ভাব, কামটো পিচলৈ থোৱাৰ ইচ্ছা)। ৪ ৷ বিদ্ৰোহ ( ইমান কষ্ট কৰিলো একোৱে লাভ হোৱা নাই- তেনে ভাব) আৰু ৫ ৷ সন্দেহ (বিদ্যাটোৰ ওপৰতো সন্দেহ আৰু নিজৰ ওপৰতো সন্দেহ)। এই পাচটা শত্ৰুৰ বিপৰীতে যুজিবলৈ পাচ প্রকাৰৰ প্রজ্ঞা তৰোৱাল আছে। -সেই কেইটা হল- ১। বিশ্বাস, ২ ৷ প্ৰচেষ্টা ৩। সতৰ্কতা ৪ ।মনোযোগ আৰু ৫ ৷ প্রজ্ঞা।

সাধনাৰ অন্তত সদায় সকলোৰে প্রতি কুশল কামনোৰে মৈত্ৰী ভাবনা কৰিব লাগে।

প্ৰশ্নঃ

১। শিক্ষক সকলৰ বাবে আনাপানা সাধনাটো কিয় লাগে?

২ ৷ আনাপানা সাধনা অভ্যাস কৰিলে শিক্ষক সকলৰ বাবে কি উপকাৰ হব?

৩। শিক্ষক সকলে আনাপানা অভ্যাসটো কেনেকৈ কৰিব পাৰিব ?

১ নং প্ৰশ্নৰ উত্তৰঃ-( শিক্ষকসকলৰ বাবে আনাপানা সতি সাধনাটো কিয় লাগে?)

শিক্ষক সকল দেশৰ ধৰণী। মানুহ গঢ়াৰ খনিকৰ। খনিকৰজনে নিজে যিমান ধূনীয়া, তাতকৈ অধিক ধূনীয়কৈ মূৰ্ত্তি সাজিব পাৰে, চিত্ৰ আকিব পাৰে। সেইদৰে শিক্ষকজন যিমান দক্ষ তাতকৈ শতগুণ অধিক দক্ষ মানৱ সৃষ্টি কৰিব পৰা ক্ষমতা শিক্ষক সকলৰ থাকে। কাৰণ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলে নিজ শিক্ষকজনৰ কথা যিমান শুনে বা মানে, আন কাৰো কথা সিমান নুশুনে। আৰু ছাত্ৰ অৱস্থাতে সকলোৰে জীৱন গৃহৰ ভেটী সৃষ্টি হয়। গতিকে এজন সুদক্ষ শিক্ষক হোৱাটো ইমান সহজ কাম নহয়। কাৰণ শিক্ষকজনে অকল নিজৰ বিষয়টো জানিলেই নহব প্ৰেণীৰ প্রতিজন ছাত্ৰ ছাত্ৰীৰ মানসিকতা, স্বভাব, দক্ষতা, আজ্ঞাবহতা, সকলোবোৰ জানিব লাগে। কাক কেনেকৈ বুজালে ভাল হব, সেইবোৰো জানিব লাগে। আন হাতে শিক্ষা নীতিৰ দ্ৰুত পৰিবৰ্ত্তন হৈ আছে। লগতে শিকোৱা পদ্ধটিবোৰো দ্ৰুত পৰিবৰ্ত্তন হৈ আছে। সকলো ক্ষেত্ৰতে নিজকে আধুনিকভাবে উন্নিতকৰণ কৰি ৰাখিব লাগে। অতীত ছাত্ৰ সকল আছিল শিষ্য আৰু শিক্ষকজন আছিল গুৰু। গতিকে গুৰু শিষ্যৰ সম্পৰ্ক আছিল ভক্তিমূলক, আশীৰ্ব্বাদমূলক ৷ পিছে আজিকালি শিক্ষক ছাত্ৰ সম্পৰ্ক হৈ পৰিল বন্ধুমূলক। ছাত্ৰইয়ো শিক্ষকক নাম কাঢ়ি মাতে। ভয় কৰা দুৰৰে কথা কেতিয়াবা ছাত্ৰইহে শিক্ষকক ধমকি দিয়ে। শিক্ষকে সকলোকে সমানে বুজায়, সকলোকে সমানে চায়, তাৰ মাজতে কিছুমান ছাত্ৰ পিছ পৰি ৰৈ যায়, আৰু তাৰ বাবে শিক্ষকজনে দায়ী হব লগাত পৰে। শিক্ষক সকলে প্রতিদিন পাঠ্যাক্ৰমৰ বাবে সাজু হব লাগে, প্ৰশ্ন উত্তৰবোৰৰ বাবে সাজু হব লাগে, মাহে মাহে পৰীক্ষা পাতিব লাগে, আৰু ছাত্ৰবোৰক আন আন প্ৰাসংগিক অনুসংগিক শিক্ষাবোৰো শিকাব লাগে, নিয়মানুবৰ্তিতা শিকাব লাগে, শৃংখলাও শিকাব লাগে ৷ সকলোবোৰ শিক্ষকে শিকাব লাগে। আনকি শিকাবলৈ লোৱা বিষয়টোকো ছাত্র দৰে অধ্যয়ন কৰিব লাগে। কাৰণ পাঠ্যক্ৰমবোৰ উন্নিতকৰণ হৈ থাকে। মুঠতে মানুহে চকুৰে নেদেখে যদিও শিক্ষক সকলৰ বহুত চিন্তা,বহুত সমস্যা। চিঞৰী চিঞৰী বুজাই দিয়া শাৰীৰিক পৰিশ্ৰমৰ লগতে মানসিক পৰিশ্নম, লগতে ছাত্ৰ সকলে বুজি পালে নে নাই-চিন্তা, বিভিন্ন প্রকাৰৰ অভিভাবক আছে-কোনে কি অভিমত দিয়ে, চিন্তা, মুঠতে সকলো সময়তে উদ্বিগ্নতা ভূগি থাকিব লগীয়া হয়। সেয়ে সকলৰ মাজত হাহি বিলাব পাৰি, তাৰ বাবে শিক্ষক সকলক এটা বিশেষ বিজ্ঞান মূললক আধুনিক উপায় লাগে । সকলোকে এটা সুস্থ পৰিৱেশ গঢ়িবলৈ এটা বিজ্ঞান সন্মত উপায় লাগে। আৰু সেই উপায়টোৱে হল মানসিক সংস্কাৰ। যিহেতু সকলোবোৰ মানসিক প্ৰতিক্ৰিয়া, গতিকে মনটোক শক্তিশালী কৰিব পৰা, কৰ্মৰ মাজতে মনটোক বিশ্ৰাম দিব পৰা, নিৰ্মল কৰিব পৰা, পৱিত্ৰ কৰিব পৰা, হেচাৰ মাজতো মনটোক উদ্যোমী কৰিব পৰা, কাম কৰি ভাল পোৱা, কৰ্মৰ মাজতে জীৱনৰ মাদকতা বিচাৰি পোৱা, এটা বিজ্ঞান সন্মত পদ্ধটি লাগে। সেই পদ্ধটিটো বা সেই উপায়টোৱে হল অকুশল, লোভ, মোহ, দ্বেষত পোত গৈ থকা অকুশল চিত্তবোৰক কুশল কৰিব পৰা মহান বিদ্যা- আনাপানা সতি সাধনাৰ বিদ্যা ।

২ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( আনাপানা সতি সাধনা অভ্যাস কৰিলে শিক্ষক সকলৰ কি কি লাভ হয়?)

১। শিক্ষক সকলে আনাপানা সতি সাধনা অভ্যাস কৰিলে- শিক্ষাদানত নিষ্ঠা বৰ্ধন হয়।

২। মানসিক চিন্তা, উদ্বিগ্নতাৰ, উত্তেজনাৰ উপশম হয়। ধৈৰ্য্য শক্তি বৰ্ধন হয়।

৩ ৷ ভুল চিন্তাৰ শুধৰণী হয়৷ অহংকাৰ,লোভ মোহ দ্বেষবোৰ হ্লাস পাব,বিচাৰ ক্ষমতা বৃদ্ধি হয়।

8 ৷ সত্যক উপোলব্কি কৰি শান্তি লাভ কৰিব পাৰে। পৰিস্থিতিবোৰ মানি লব, মনটো সুস্থিৰ হয়।

৫। কৰ্ম শক্তি আৰু সজাগতা বৰ্ধন হয়। ছাত্ৰ সকলৰ চঞ্চল, অস্থিৰ, মনবোৰ বুজিব পাৰে।

৬। সত্যৰ প্রতি দুৰদৰ্শিতা বৰ্ধন হয়। মূল্যৱান জীৱনটোৰ সত্যতা, সাৰ্থকতা বিচাৰি পায়।

৭। মানৱতাবাদ চিন্তাধাৰাৰ বৰ্ধন হয়। সকলো মানুহৰ প্রতি ভাতৃত্ব ভাবেৰে দয়াশীল হয়।

৮৷ সহজতে গভীৰ নিদ্ৰামগ্ন হব পাৰে। সকলো প্ৰকাৰৰ চিন্তাৰ পৰা মুক্ত হব পাৰে।

৯। শুদ্ধ বিচাৰ ক্ষমতা বৰ্ধন হয়। বিবেক জ্ঞান বৰ্ধন হয় আৰু বিচাৰ ক্ষমতা শুদ্ধ হয়।

১০। সকলো জীৱৰ প্ৰতি দয়াশীল হয়। সকলো প্ৰাণীৰ প্রতি মৰমীয়াল হয়।

১১। প্ৰজ্ঞা বৰ্ধন হয়। অনুভবৰ দ্বাৰা প্রকৃতিৰ ধৰ্ম, সত্যৰ বিধান, কৰ্মফলৰ বিধান উপোলব্ধি কৰিব পাৰে।

*** উপোকাৰবোৰ নিজৰ হাতত। আগ্ৰহ কৰিলে হয়, আৰু এলাহ কৰিলে নহয়। কাৰণ ই সম্পূৰ্ণ পালনীয়। যিমানে পালন কৰিব সিমানে লাভ পাব। অকল জানিলে একোৱে উপোকাৰ নেপাব।

৩ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( শিক্ষক সকলে সকলে আনাপানা অভ্যাসটো কেনেকৈ কৰিব পাৰিব ?)

আনাপানা সাধনা কৰিবলৈ কোনো টকা পইচা খৰছ কৰিব নেলাগে, কাকো দান দিব নেলাগে, কাৰো বাবে চাকি বন্তি জ্বলাব নেলাগে,ফুল তুলসী নেলাগে, কাকো ভক্তি বা প্ৰাৰ্থনা কৰিব নেলাগে, কাৰো নাম জপ কৰিব নেলাগে, কোনো কল্পনা কৰিব নেলাগে, কোনো পূজা পাত কৰিব নেলাগে, কোনো তন্ত্ৰ মন্ত্ৰ গাব নেলাগে, কোনো গোপনীয়তা নাই, কাৰো পৰা আশীৰ্ব্বাদ বিচাৰিব নেলাগে । আনা পালি শব্দৰ অৰ্থ শ্বস আহিছে, আৰু পানা মানে শ্বাস ওলাই গৈছে। আনাপানা মানে শ্বাস প্রশ্বাস হৈ আছে। ইয়াক গভীৰভাবে একাণপতীয়াভাবে নিৰীক্ষণ কৰি থকাটোৱে সাধনা। অৱশ্যে নিৰীক্ষণ কৰাৰ পদ্ধটি আছে। অভ্যাস কৰিলে মনটো অকল শ্বাস প্ৰশ্বাসতে স্থিৰ হয়। ই এটা ৱাস্তৱত প্ৰায়োগিক অভ্যাস। ইয়াৰ বাবে প্ৰশিক্ষণ প্রাপ্ত শিক্ষকৰ সহায় ললে ভাল হয়। যি কোনো সময়তে এই অভ্যাসটো কৰিব পাৰি, পিছে নিৰব নিতাল পৰিৱেশ এটা হব লাগে। কোনো চাকি বন্তি স্বলাব নেলাগে, সুৰ সমলয় নেলাগে। শুই উঠিয়ে বা শোৱাৰ সময়ত বিছনাতে কৰিব পাৰি। এই কামটো অতি সহজ, সৰল। পিছে ধৈৰ্য্য লাগে অধ্যৱসায় লাগে। ভৰি পকাই ৰাজহাড় পোণকৈ চকু মুদি অলৰ অচৰ ভাবে কিছু সময় কমল দলিছা এখনত বহি থাকিব লাগে। পাৰিলে সোঁহাতৰ ওপৰত বাও হাতখন ৰাখিব লাগে। ইয়াৰ পিছত সিহঁৰণৰ অনুভবৰ দ্বাৰা অকল শ্বাস প্রশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব লাগে। প্রথমতে ২০ মিনিট, লাহে লাহে ৩০ মিনিট, পাৰিলে এক ঘন্টা সময় কৰিব পাৰিলে ভাল। অনুভুতিৰ সহায়ত শ্বস প্রশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব পাৰিলেই মনটো স্থিৰ হয়, পৱিত্ৰ হয়, নিৰ্মল হয়, অৱশেষত সুখী হয়। কামৰ মাজতে তিনি চাৰি মিনিট সময় চকু মুদি আনাপানা কৰি মনটোক বিশ্ৰাম দিব লাগে। আনাপানা অভ্যাসটো বিদৰ্শন সাধনাৰ প্রাথমিক অৱস্থা। আনাপানা কৰিব পাৰিলেহে বিদৰ্শন সাধনা বা বিপশ্যনা সাধনা কৰিব পৰা হয়। পিছে সাৰ পানী দি আম গছৰ পুলি এটা লগালেও এবছৰতে ই ফল নিদিয়ে। সময় লাগে। ইয়াক বননিৰ পৰা, জীৱ জন্তুৰ পৰা সুৰক্ষা দি ৰাখিব লাগে, তেতিয়াহে ই সময়ত ফল দিবলৈ ধৰে। অৱশ্যে কিছুদিনৰ পিছৰে পৰা ই ছায়া দিবলৈ ধৰে। সাধনা কাৰ্য্যটোও তেনেকুৱা, নিজৰ যত্নৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। অন্যথায় হাবি আৰু জীৱ জন্তুৱে আম গছজোপাক পুলিতে মাৰি পেলোৱাৰ দৰে- এলাহ, বিৰক্তি,অনিচ্ছা,সন্দেহ আৰু আৰাম বিচৰা তৃষ্ণাই সাধনাটোকে মাৰি পেলায়। তেতিয়া ই লোকৰ আগত কৈ ফুৰা এটা ফোপোলা বিদ্যা মাত্ৰ হৈ পৰে।

সাধনা কৰি থাকোতে শিক্ষক সকলৰ মনত পাঁচ প্রকাৰৰ বাধা আহিব পাৰে । এই কেইটা মানুহৰ মনতে পুহি ৰখা শত্ৰু৷ সেই কেইটা হল- ১ ৷ লোভ ( আৰামকৈ থকাৰ ইচ্ছা, কষ্ট কৰি সাধনা কৰিবলৈ অনিচ্ছা) ২ দ্বেষ (শৰীৰটোক কষ্ট দিবলৈ বেয়া পোৱা ভাব) ৩। জঠৰতা ( এলাহ ভাব, কামটো পিচলৈ থোৱাৰ ইচ্ছা)। ৪ ৷ বিদ্ৰোহ ( ইমান কষ্ট কৰিলো একোৱে লাভ হোৱা নাই- তেনে ভাব) আৰু ৫ ৷ সন্দেহ (বিদ্যাটোৰ ওপৰতো সন্দেহ আৰু নিজৰ ওপৰতো সন্দেহ)। এই পাচটা শত্ৰুৰ বিপৰীতে যুজিবলৈ পাচ প্রকাৰৰ প্ৰজ্ঞা তৰোৱাল আছে। -সেই কেইটা হল- ১। বিশ্বাস, ২ ৷ প্ৰচেষ্টা ত। সতৰ্কতা ৪ ৷ মনোযোগ আৰু ৫ ৷ প্রজ্ঞা।

সাধনাৰ অন্তত সদায় সকলোৰে প্রতি কুশল কামনোৰে মৈত্ৰী ভাবনা কৰিব লাগে।

প্ৰশ্নঃ

১ ৷ জ্যেষ্ঠ নাগৰিকৰ সকলৰ বাবেও আনাপানা সাধনাৰ প্ৰয়োজন আছেনে?

২ ৷ আনাপানা সাধনা কৰিলে জ্যেষ্ঠ নাগৰিক সকলৰ কিবা লাভ হব নেকি?

৩ ৷ জ্যেষ্ঠ নাগৰিকৰ সকলে কেনেকৈ আনাপানা সাধনাটো কৰিব ?

১ নং প্ৰশ্নৰ উত্তৰঃ ( জ্যেষ্ঠ নাগৰিকৰ সকলৰ বাবে আনাপানা সাধনাৰ প্ৰয়োজন আছেনে?)

জ্যেষ্ঠ নাগৰিকৰ সকল কৱলৈ গলে জিৰণী ঘৰৰ আলহী । এইদৰেও কব পাৰি যে- জীৱনৰ দীঘলীয়া পথৰ ভাগৰুৱা পথিক। তেওঁলোকক ডেকা সকলৰ দৰে বিশেষ ধন সম্পত্তি নেলাগে, অকল নিৰাপত্তা লাগে, আৰু শান্তি লাগে। কথা হল যদি নিৰাপত্তা লাগে, আৰু শান্তি লাগে তেনেহলে আৰুনো বাকী থাকিল কি? সেই খিনিৰ বাবে ডেকা সকলক বহুতো কিবা কিবি লাগে। হয় কথাটো মিছা মহয়, পিছে বুঢ়া বুঢ়িয়ে বিচৰা শান্তিবোৰ বেলেগ। যেনে গাভৰু তিৰোতা সকলে ৰমক জমককৈ সোণৰ অলংকাৰ পিন্ধি লোকক দেখুৱাই ভাল পায়। সেয়ে তেওঁক সোণ লাগে। পিছে বুঢ়িয়ে নিপিন্ধে, কিন্তু তেওঁকো সোণ লাগে। বাকছত সোণ খিনি থাকিলেহে শান্তি। বুঢ়া সকলক পাৰ্থিৱ সম্পত্তি বিশেষ নেলাগে। তেওঁলোকক গুৰুত্ব দিব লাগে, সকলোৱে তেওঁৰ অমায়ীক আৰু বাধ্য হব লাগে। তেওঁলোকক অলপমান সন্মান লাগে। তেওলোকে কোনোৱা ইষ্ট দেৱতা বা পৰম ঈশ্বৰৰ আশ্রয় বিচাৰে। দৰ্শনৰ ছায়াত আশ্রয় লৈ শান্তি বিচাৰে। কাৰণ জীৱন যুজত জুজি যুজি ভাগৰি পৰে। কাৰণ তৃষ্ণাবোৰ, লিক্সাবোৰ, আশাবোৰ কল্পনাবোৰ কেতিয়াও শেষ নহল। এটা শেষ হোৱাৰ লগে লগে, মুহুৰ্তৰ ভিতৰতে আন এটা আহি হাজিৰ। জীৱনৰ টেইবোৰ সময় যেন মূহুৰ্তৰ ভিতৰতে শেষ হৈ গল। আশা কৰা মতে লৰা ছোৱালী বোৰক মানুহ কৰিব নোৱাৰিলে, আশা কৰা মতে সমাজখন ঠিক কৰিব নোৱাৰিলে, আশা কৰামতে ইটো নহল, সিটো নহল, সকলোতে চিন্তাহে চিন্তা। কিছুমানৰ লৰা ছোৱালীৰ উচ্চ শিক্ষিত উচ্চ চাকৰি উচ্চ উপাৰ্জ্জন হলেও বুঢ়া বুঢ়িৰ শান্তি নাই, সদায় বোৱাৰীয়ে নেদেখে কাৰণ লৰা ৱোয়াৰী বিদেশত থাকে। পিতৃ মাতৃৰ খৱৰকে নলয়। কিছুমানে খৱৰ খাতি লয় পিছে নাতীবোৰৰ মুখকে দেখা নেপায়, সেই বাবে অশান্তি। মুঠতে অংকটো যিয়েই নহওক কিয় উত্তৰটো কিন্তু শূন্য। অর্থাৎ সকলোতে অশান্তি। দেশখনত, সমাজত, ঘৰখনত সকলোতে অশান্তি। সকলোৱে ভাবে মোৰ মতে চলিলে শান্তি হব। পিছে আনক শান্তিৰ মন্ত্ৰ শিকোৱাজন নিজে অশান্তিত থাকে। অনিশ্চয়তাত থাকে। সকলোৱে মুখে মুখে কয় এদিনটো মৰিব লাগিবই। ৰোগ ব্যাধি, দুখ বেদনাত জৰ্জ্জৰিত হৈ বহুতে কয়- মোৰ মৃত্যুটো আহিলেই ভাল। কিন্তু যন্ত্ৰণটো বেছি হলেই মোক বচাও মোক বচাওক বুলি চিঞৰে। অৰ্থাৎ বুঢ়া বাঢ়িয়ে মৃত্যু বিচাৰে কিন্তু মৃত্যুটো শান্তি বিচাৰে। মুঠতে মানুহক শান্তি লাগে। শান্তি কৰ পৰা আহিব লাগে- আনৰ পৰা, লৰা ছোৱালীৰ পৰা,ঘৈনীয়েকৰ পৰা, আৰু ঈশ্বৰৰ আশীৰ্ব্বাদৰ পৰা। পিছে এই সকলোবোৰ অৰণ্য ৰোদন। অৰ্থাৎ অকলে অকলে হাবিৰ মাজত কন্দা কটা কৰিলে কোনেও নুশুনে, কোনেও সহায় কৰিবলৈ নাহে, আনকি ঈশ্বৰেও নাহে। ‘যিয়ে নিজকে নিজে সহায় কৰিব পাৰে তেওঁকহে ঈশ্বৰে সহায় কৰে’ – এই বুলি ঈশ্বৰে কৈ থৈছে। । অৰ্থাৎ শান্তি আনৰ পৰা নাহে। সেয়ে ধনী হলেও দুখ, গৰীৱ হলেও দুখ, ৰজা জনৰো দুখ, প্রজাৰো দুখ, শিক্ষিত ৱৈজ্ঞানিক জনৰো দুখ, মহা মূৰ্খ জনৰো দুখ, গুৰুৰো দুখ শিষ্যবোৰৰো দুখ। যেন দুখমোৰ মানুহৰ সম্পত্তিহে। দুখবোৰ কিয় আহে বাৰু? সংসাৰ খনেই দুখ। জন্ম-জৰা-ব্যাধি-মৃত্যু, বিচৰাটোক বা আশা কৰাটোক নোপোৱা, বেয়া লগাটোকেহে পোৱা, এই সকলোবোৰ সংসাৰৰ পৰিবৰ্ত্তন চক্ৰৰ দুখ। সকলোবোৰ পৰিবৰ্ত্তন হৈ যায়, সকলো ক্ষয় হৈ যায় কিন্তু তৃষ্ণাবোৰ ৰৈ যায়, উলটাই বৃদ্ধিহে হয়। সেয়ে আমাৰ ইচ্ছা বা তৃষ্ণাই দুখ বুঢ়া বুঢ়িয়ে সুখ বিচাৰে মানে তৃষ্ণাক পৰিতৃপ্ত কৰিব বিচাৰে। কিন্তু তৃষ্ণা কেতিয়াও পৰিপূৰ্ণ নহয়, ই তলি নোহোৱা চুঙা এটাৰ দৰে, সেয়ে ই তৃষ্ণা। এতিয়া কি কৰে কৰক। সুখ বিচৰাটোৱে যদি দুখ হয়, তেনেহলে বুঢ়া বুঢ়িয়ে কি কৰিব? কেনেকৈ দুখবোৰ হ্লাস কৰি পাৰিব? কিবা উপায় আছে নেকি? হয় আছে- সেইটো হল তৃষ্ণা ক্ষয় কৰি মনটোক নিৰ্মল কৰাৰ ৱৈজ্ঞানিক পদ্ধটিৰ সাধনা। বিপশ্যনা বা বিদৰ্শন সাধনা। পিছে এইটো দীঘলীয়া পদ্ধটি। ইয়াৰ প্রাথমিক শিক্ষাটো হল আনাপানা সাধনা। অকল আনাপানা সাধনা কৰিলেও বুঢ়া বুঢ়িয়ে বিমল শান্তি পাব পাৰে।

২ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( আনাপানা সতি সাধনা অভ্যাস কৰিলে জেষ্ঠ্য সকলৰ কি কি লাভ হয়?)

আনাপানা সাধনা অভ্যাস কৰিলে জেষ্ঠ সকলৰ নিম্ন লিখিত উপকাৰ সমূহ লাভ হব।

১। মানসিক চিন্তা, উদ্বিগ্নতাৰ, উত্তেজনাৰ উপশম হয়।

২ ৷ অহংকাৰ,লোভ মোহ দ্বেষবোৰ হ্লাস পায়,বিচাৰ ক্ষমতা বৃদ্ধি হয়।

৩ ৷ সত্যক উপোলনব্ধি কৰি শান্তি লাভ কৰিব পাৰে। পৰিস্থিতিবোৰ মানি লয়।

8। বিবেক সুখত আনন্দিত হব পাৰে।

৫। নিজৰ অহং ভাবৰ অস্থিৰ, লুভীয়া মনটোক, তথা তৃষ্ণাতুৰ চিত্তক বুজিব পাৰে।

৬। সত্যৰ প্রতি দুৰদৰ্শিতা বৰ্ধন হয়। মূল্যৱান জীৱনটোৰ সত্যতা, সাৰ্থকতা বিচাৰি পায়।

৭। সকলো মানুহৰ প্ৰতি ভাতৃত্ব ভাবেৰে দয়াশীল হয়।

৮৷ সহজতে গভীৰ নিদ্ৰামগ্ন হব পাৰে।

৯। সকলো মানুহ তথা জীৱৰ প্রতি দয়াশীল হয়।

১০। প্ৰজ্ঞা বৰ্ধন হয়। অনুভবৰ দ্বাৰা প্রকৃতিৰ ধৰ্ম – সত্যৰ বিধান, কৰ্মফলৰ বিধান উপোলব্ধি কৰিব পাৰে। সকলো যে অস্থায়ী, অনিত্য, সকলো যে পৰিবৰ্ত্তনশীল, ক্ষয়শীল, এই সত্যক উপোলব্ধি কৰিব পাৰে।

***  উপকাৰবোৰ নিজৰ হাতত। আগ্ৰহ কৰিলে হয়, আৰু এলাহ কৰিলে নহয়। কাৰণ ই সম্পূৰ্ণ পালনীয়। যিমানে পালন কৰিব সিমানে লাভ পাব। অকল জানিলে একোৱে উপোকাৰ নেপাব।

৩ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( জ্যেষ্ঠ সকলে আনাপানা অভ্যাসটো কেনেকৈ কৰিব পাৰিব ?)

আনাপানা সাধনা কৰিবলৈ কোনো টকা পইচা খৰছ কৰিব নেলাগে, কাকো দান দিব নেলাগে, কাৰো বাবে চাকি বন্তি জ্বলাব নেলাগে,ফুল তুলসী নেলাগে, কাকো ভক্তি বা প্ৰাৰ্থনা কৰিব নেলাগে, কাৰো নাম জপ কৰিব নেলাগে, কোনো কল্পনা কৰিব বিচাৰিব নেলাগে । আনা পালি শব্দৰ অৰ্থ শ্বাস আহিছে, আৰু পানা মানে শ্বাস ওলাই গৈছে। আনাপানা মানে শ্বাস প্রশ্বাস হৈ আছে। ইয়াক গভীৰভাবে একাণপতীয়াভাবে নিৰীক্ষণ কৰি থকাটোৱে সাধনা। অৱশ্যে নিৰীক্ষণ কৰাৰ পদ্ধটি আছে। অভ্যাস কৰিলে মনটো অকল শ্বাস প্রশ্বাসতে স্থিৰ হয়। ই এটা ৱাস্তৱত প্ৰায়োগিক অভ্যাস। ইয়াৰ বাবে প্ৰশিক্ষণ প্ৰাপ্ত শিক্ষকৰ সহায় ললে ভাল হয়। যি কোনো সময়তে এই অভ্যাসটো কৰিব পাৰি, পিছে নিৰব নিতাল পৰিৱেশ এটা হব লাগে। কোনো চাকি বন্তি জ্বলাব নেলাগে, সুৰ সমলয় নেলাগে। শুই উঠিয়ে বা শোৱাৰ সময়ত বিছনাতে কৰিব পাৰি। এই কামটো অতি সহজ, সৰল। পিছে ধৈৰ্য্য লাগে অধ্যৱসায় লাগে। ভৰি পকাই ৰাজহাড় পোণকৈ চকু মুদি অলৰ অচৰ ভাবে কিছু সময় কমল দলিছা এখনত বহি থাকিব লাগে। পাৰিলে সোঁহাতৰ ওপৰত বাও হাতখন ৰাখিব লাগে। ইয়াৰ পিছত সিহঁৰণৰ অনুভবৰ দ্বাৰা অকল শ্বাস প্রশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব লাগে। প্রথমতে ২০ মিনিট, লাহে লাহে ৩০ মিনিট, পাৰিলে এক ঘন্টা সময় কৰিব পাৰিলে ভাল। অনুভুতিৰ সহায়ত শ্বস প্রশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব পাৰিলেই মনটো স্থিৰ হয়, পৱিত্ৰ হয়, নিৰ্মল হয়, অৱশেষত সুখী হয়। কামৰ মাজতে তিনি চাৰি মিনিট সময় চকু মুদি আনাপানা কৰি মনটোক বিশ্ৰাম দিব লাগে। আনাপানা অভ্যাসটো বিদৰ্শন সাধনাৰ প্রাথমিক অৱস্থা। আনাপানা কৰিব পাৰিলেহে বিদৰ্শন সাধনা বা বিপশ্যনা সাধনা কৰিব পৰা হয়। পিছে সাৰ পানী দি আম গছৰ পুলি এটা লগালেও এবছৰতে ই ফল নিদিয়ে। সময় লাগে। ইয়াক বননিৰ পৰা, জীৱ জন্তুৰ পৰা সুৰক্ষা দি ৰাখিব লাগে, তেতিয়াহে ই সময়ত ফল দিবলৈ ধৰে। অৱশ্যে কিছুদিনৰ পিছৰে পৰা ই ছায়া দিবলৈ ধৰে। সাধনা কাৰ্য্যটোও তেনেকুৱা, নিজৰ যত্নৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। অন্যথায় হাবি আৰু জীৱ জন্তুৱে আম গছজোপাক পুলিতে মাৰি পেলোৱাৰ দৰে- এলাহ, বিৰক্তি,অনিচ্ছা,সন্দেহ আৰু আৰাম বিচৰা তৃষ্ণাই সাধনাটোকে মাৰি পেলায়। তেতিয়া ই লোকৰ আগত কৈ ফুৰা এটা ফোপোলা বিদ্যা মাত্ৰ হৈ পৰে।

সাধনা কৰি থাকোতে জ্যেষ্ঠ নাগৰিক সকলৰ মনত পাচ প্রকাৰৰ বাধা আহিব পাৰে । এই কেইটা মানুহৰ মনতে পুহি ৰখা শত্ৰু। সেই কেইটা হল- ১ ৷ লোভ ( আৰামকৈ থকাৰ ইচ্ছা, কষ্ট কৰি সাধনা কৰিবলৈ অনিচ্ছা) ২ ৷ দ্বেষ (শৰীৰটোক কষ্ট দিবলৈ বেয়া পোৱা ভাব) ৩। জঠৰতা ( এলাহ ভাব, কামটো পিচলৈ থোৱাৰ ইচ্ছা)। ৪ ৷ বিদ্ৰোহ ( ইমান কষ্ট কৰিলো একোৱে লাভ হোৱা নাই- তেনে ভাব) আৰু ৫। সন্দেহ (বিদ্যাটোৰ ওপৰতো সন্দেহ আৰু নিজৰ ওপৰতো সন্দেহ)। এই পাচটা শত্ৰুৰ বিপৰীতে যুজিবলৈ পাচ প্রকাৰৰ প্রজ্ঞা তৰোৱাল আছে। -সেই কেইটা হল- ১। বিশ্বাস, ২। প্রচেষ্টা ৩।সতৰ্কতা ৪8 ৷ মনোযোগ আৰু ৫ ৷ প্ৰজ্ঞা।

সাধনাৰ অন্তত সদায় সকলোৰে প্রতি কুশল কামনোৰে মৈত্ৰী ভাবনা কৰিব লাগে।

প্ৰশ্নঃ

১। আৰক্ষী সকলক আনাপানা সতি সাধনাটো কিয় লাগে?

২ ৷ আনাপানা সতি সাধনা অভ্যাস কৰিলে আৰক্ষী সকলৰ কি লাভ হব?

৩। আৰক্ষী সকলে আনাপানা অভ্যাসটো কেনেকৈ কৰিব পাৰিব ?

১ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( আৰক্ষী সকলক আনাপানা সতি সাধনাটো কিয় লাগে?)

আজীৱন ৰক্ষা কৰোতাজনক আৰক্ষী বুলি কোৱা হয়। সাধাৰণতে আৰক্ষী সকলে মানুহক আইন, বিধান বা নিয়ম নীতি ভঙ্গ কৰাৰ পৰা ৰক্ষা কৰি থাকে। আইন ৰক্ষাৰ মাজেৰে দেশ ৰক্ষা কৰি থাকে। সমাজ ৰক্ষা কৰি থাকে। পিছে সমাজত কিছুমান স্বাৰ্থপৰ মানুহ থাকে, তেওঁলোকে দেশৰ আইন ভঙ্গ কৰিবলৈ সুযোগ বিচাৰি ফুৰে আৰু সুবিধা পালেই আইন ভঙ্গ কৰে। ফলত আৰক্ষী সকলৰ কামৰ হেচা বৃদ্ধি হৈ থাকে। কিছুনানে আইনক অলপো ভয় নকৰে আৰু আৰক্ষীকো ভয় নকৰে। সেইবোৰক নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ আৰক্ষী সকলৰ অধিক সমস্যা হৈ পৰে। কিছুমানে আইনৰ সুৰুঙা বিচাৰি থাকে। কিছুমানে ভদ্ৰলোকৰ মূখা পিন্ধি থাকে, কিন্তু আইন ভঙ্গ কৰি থাকে। আৰু কিছুমানে আইন ভঙ্গ কৰি আৰক্ষী সকলক উপোঢৌকন দি ৰক্ষা পাব বিচাৰে। কিছুমানে নিজ ধনেৰে বা ক্ষমতাৰে আৰক্ষীকে হাত কৰি ৰাখিব বিচাৰে। এই সকলোবোৰ কু প্ৰচেষ্টাৰ ফলত কিছুমান দুৰ্ব্বল লুভীয়া আৰক্ষী সহজতে ধন উপাৰ্জ্জনৰ জালত পৰে। অহংকাৰী হৈ পৰে, আৰু অশান্ত জীৱন যাপন কৰিব লগাত পৰে৷ মানুহ আটাইতকৈ স্বাৰ্থপৰ বুধিয়ক প্রাণী। মানুহৰ গাত সকলো প্রকাৰৰ জীৱ জন্তুৰ ভাল বেয়া ধূৰ্ত্ত, খঙাল, গুণ সমূহ লুকাই থাকে। কোনে কেতিয়া কি ৰূপ লয়- ঠিকণা নাই। বৰ্ত্তমমৰ সমাজত সাধাৰণ মানুহৰ মনত মানৱতাবাদ,ধৰ্মীয় ভাৱ কমি গৈছে আৰু পাপ পূণ্য পাহৰি গৈছে। কৰ্মফলক ভয় নকৰা হৈছে। ফলত বে-আইনী ঘটনাবোৰ বৃদ্ধি হৈ আছে। সেই বাবে আৰক্ষী সকলৰ দায়ীত্ব অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ হৈ পৰিছে। অৰ্থাৎ আৰক্ষী সকলে সকলো সময়তে উদ্বিগ্নতা, উত্তেজনা, সন্দেহ, আৰু চিন্তাত থাকিব লগা হৈছে। সাধাৰণ মানুহৰ দৰে ৰং ধেমালী কৰি হাঁহি তামচাৰে এটা দিন কটাবলৈ সময় নাই। সেয়ে দায়ীত্ব পালনৰ মাজতে,কেনেকৈনো উত্তেজনা উদ্বিগ্নতাৰ পৰা অলপমান সকাহ পাব পাৰি, শান্তিৰে সময়বোৰ পাৰ কৰিব পাৰি, তাৰ বাবে এটা বিজ্ঞান সন্মত উপায় লাগে। সেয়ে তেওঁলোকে আনাপানা সতি সাধনাটো আয়ত্ব কৰিব লাগে। তেতিয়াহে কৰ্ম ব্যস্ততাৰ মাজতো বিশ্ৰাম অনুভৱ কৰিব পাৰিব আৰু দেশৰ বাবে কৰা ত্যাগৰ বাবে আনন্দিত হব পাৰিব।

২ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( আনাপানা সতি সাধনা অভ্যাস কৰিলে আৰক্ষী সকলৰ কি কি লাভ হব?

আনাপানা সতি অভ্যাস কৰিলে আৰক্ষী সকলে কিছুমান বিশেষ উপোকাৰ লাভ কৰিব পাৰিব। পিছে লাভ সমূহ নিজে উপাৰ্জ্জন কৰিব লাগিব। ধনেৰে বা ক্ষমতাৰে বা আন কোনো উপায়েৰে এই লাভবোৰ পাব নোৱাৰি। লাভ সমূহ নিজৰ হাতত। যেনে–

১। উত্তেজনাৰ উপশমঃ হিংসা, প্রতিহিংসা, খং, আদি উত্তেজনাবোৰ হ্ৰাস পাব।

২। মানসিক চিন্তা, উদ্বিগ্নতাৰ উপশমঃ মানসিক দুখ,ভয়,দুচিন্তা,হতাশা,নিৰাশাবোৰ হ্লাস পাব।

৩ ৷ ভুল চিন্তাৰ শুধৰণীঃ অহংকাৰ,লোভ মোহ দ্বেষবোৰ হ্ৰাস পাব,বিচাৰ ক্ষমতা বৃদ্ধি হব।

8 ৷ শান্তি লাভঃ সত্যক উপোলব্ধি কৰিব,মানি লব, মনটো সুস্থিৰ হব আৰু অশান্তিবোৰ হ্ৰাস পাব ।

৫। নিচাৰ প্রতি আসক্তহীনতাঃ সকলো প্রকাৰৰ নিচাৰ তৃপ্তিৰ পৰিবৰ্ত্তে বিবেক সুখত আনন্দ পাব।

৭। সজাগতা বৰ্ধনঃ নিজৰ দুৰ্ব্বাৰ, চঞ্চল, অস্থিৰ, লুভয়া মনটোক নিৰীক্ষণ কৰিব পাৰিব।

৮। সত্যৰ প্রতি দুৰদৰ্শিতা বৰ্ধনঃ মূল্যৱান জীৱনটোৰ সত্যতা, সাৰ্থকতা বিচাৰি পাব।

৯। মানৱতাবাদৰ বৰ্ধনঃ সকলো মানুহৰ প্রতি ভাতৃত্ব ভাবেৰে দয়াশীল হব।

১০। সহজতে গভীৰ নিদ্ৰামগ্নঃ সকলো প্রকাৰৰ চিন্তাৰ পৰা মুক্ত হৈ নিদ্ৰামগ্ন হব পাৰিব।

১১। শুদ্ধ বিচাৰঃ বিবেক জ্ঞান বৰ্ধন হব আৰু বিচাৰ ক্ষমতা শুদ্ধ হব। নিজৰ ভুলটো বিচাৰি পাব।

১২। সকলো জীৱৰ প্ৰতি দয়ানুভবতাঃ সকলো প্ৰাণীৰ প্রতি মৰমীয়াল হব।

১২। প্ৰজ্ঞা (জ্ঞান) বৰ্ধনঃ অনুভবৰ দ্বাৰা প্রকৃতিৰ ধৰ্ম, সত্যৰ বিধান, কৰ্মফলৰ বিধান উপোলব্ধি কৰিব আৰু প্রকৃত সত্যৰ জ্ঞান লাভ কৰিব পাৰিব।

(অৱশ্যে সম্পূৰ্ণ পৰিমাণে লাভ পাবলৈ হলে বিপশ্যনা সাধনা কৰিব লাগিব। আনাপানা সতি সাধনাটো বিপশ্যনা সাধনাৰ প্রাথমিক অৱস্থা। গতিকে আংশিক হলেও লাভ পাব।)

৩ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( আৰক্ষী সকলে আনাপানা অভ্যাসটো কেনেকৈ কৰিব পাৰিব ?)

আনাপানা সাধনা কৰিবলৈ কোনো টকা পইচা খৰছ কৰিব নেলাগে, কাকো দান দিব নেলাগে, কাৰো বাবে চাকি বন্তি জ্বলাব নেলাগে,ফুল তুলসী নেলাগে, কাকো ভক্তি বা প্ৰাৰ্থনা কৰিব নেলাগে, কাৰো নাম জপ কৰিব নেলাগে, কোনো কল্পনা কৰিব নেলাগে, কোনো পূজা পাত কৰিব নেলাগে, কোনো তন্ত্ৰ মন্ত্ৰ গাব নেলাগে, কোনো গোপনীয়তা নাই, কাৰো পৰা আশীৰ্ব্বাদ বিচাৰিব নেলাগে । আনা পালি শব্দৰ অৰ্থ শ্বস আহিছে, আৰু পানা মানে শ্বাস ওলাই গৈছে। আনাপানা মানে শ্বাস প্রশ্বাস হৈ আছে। ইয়াক গভীৰভাবে একাণপতীয়াভাবে নিৰীক্ষণ কৰি থকাটোৱে সাধনা। অৱশ্যে নিৰীক্ষণ কৰাৰ পদ্ধটি আছে। অভ্যাস কৰিলে মনটো অকল শ্বাস প্ৰশ্বাসতে স্থিৰ হয়। ই এটা ৱাস্তৱত প্ৰায়োগিক অভ্যাস। ইয়াৰ বাবে প্ৰশিক্ষণ প্রাপ্ত শিক্ষকৰ সহায় ললে ভাল হয়। যি কোনো সময়তে এই অভ্যাসটো কৰিব পাৰি, পিছে নিৰব নিতাল পৰিৱেশ এটা হব লাগে। কোনো চাকি বন্তি স্বলাব নেলাগে, সুৰ সমলয় নেলাগে। শুই উঠিয়ে বা শোৱাৰ সময়ত বিছনাতে কৰিব পাৰি। এই কামটো অতি সহজ, সৰল। পিছে ধৈৰ্য্য লাগে অধ্যৱসায় লাগে। ভৰি পকাই ৰাজহাড় পোণকৈ চকু মুদি অলৰ অচৰ ভাবে কিছু সময় কমল দলিছা এখনত বহি থাকিব লাগে। পাৰিলে সোঁহাতৰ ওপৰত বাও হাতখন ৰাখিব লাগে। ইয়াৰ পিছত সিহঁৰণৰ অনুভবৰ দ্বাৰা অকল শ্বাস প্ৰশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব লাগে। প্রথমতে ২০ মিনিট, লাহে লাহে ৩০ মিনিট, পাৰিলে এক ঘন্টা সময় কৰিব পাৰিলে ভাল। অনুভুতিৰ সহায়ত শ্বস প্রশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব পাৰিলেই মনটো স্থিৰ হয়, পৱিত্ৰ হয়, নিৰ্মল হয়, অৱশেষত সুখী হয়। কামৰ মাজতে তিনি চাৰি মিনিট সময় চকু মুদি আনাপানা কৰি মনটোক বিশ্ৰাম দিব লাগে। আনাপানা অভ্যাসটো বিদর্শন সাধনাৰ প্রাথমিক অৱস্থা। আনাপানা কৰিব পাৰিলেহে বিদর্শন সাধনা বা বিপশ্যনা সাধনা কৰিব পৰা হয়। পিছে সাৰ পানী দি আম গছৰ পুলি এটা লগালেও এবছৰতে ই ফল নিদিয়ে। সময় লাগে। ইয়াক বননিৰ পৰা, জীৱ জন্তুৰ পৰা সুৰক্ষা দি ৰাখিব লাগে, তেতিয়াহে ই সময়ত ফল দিবলৈ ধৰে। অৱশ্যে কিছুদিনৰ পিছৰে পৰা ই ছায়া দিবলৈ ধৰে। সাধনা কাৰ্য্যটোও তেনেকুৱা, নিজৰ যত্নৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। অন্যথায় হাবি আৰু জীৱ জন্তুৱে আম গছজোপাক পুলিতে মাৰি পেলোৱাৰ দৰে- এলাহ, বিৰক্তি,অনিচ্ছা,সন্দেহ আৰু আৰাম বিচৰা তৃষ্ণাই সাধনাটোকে মাৰি পেলায়। তেতিয়া ই লোকৰ আগত কৈ ফুৰা এটা ফোপোলা বিদ্যা মাত্ৰ হৈ পৰে।

সাধনা কৰি থাকোতে আৰক্ষী সকল সকলৰ মনত পাচ প্রকাৰৰ বাধা আহিব পাৰে । এই কেইটা মানুহৰ মনতে পুহি ৰখা শত্ৰু। সেই কেইটা হল- ১। লোভ ( আৰামকৈ থকাৰ ইচ্ছা, কষ্ট কৰি সাধনা কৰিবলৈ অনিচ্ছা) ২ ৷ দ্বেষ (শৰীৰটোক কষ্ট দিবলৈ বেয়া পোৱা ভাব) ৩। জঠৰতা ( এলাহ ভাব, কামটো পিচলৈ থোৱাৰ ইচ্ছা)। ৪ ৷ বিদ্ৰোহ ( ইমান কষ্ট কৰিলো একোৱে লাভ হোৱা নাই- তেনে ভাব) আৰু ৫।৷ সন্দেহ (বিদ্যাটোৰ ওপৰতো সন্দেহ আৰু নিজৰ ওপৰতো সন্দেহ)। এই পাচটা শত্ৰুৰ বিপৰীতে যুজিবলৈ পাচ প্ৰকাৰৰ প্রজ্ঞা তৰোৱাল আছে। -সেই কেইটা হল- ১। বিশ্বাস, ২ ৷ প্রচেষ্টা ৩। সতৰ্কতা ৪। মনোযোগ আৰু ৫ ৷ প্রজ্ঞা।

সাধনাৰ অন্তত সদায় সকলোৰে প্রতি কুশল কামনোৰে মৈত্ৰী ভাবনা কৰিব লাগে।

প্রশ্নঃ

১ ৷ বিষয়া সকলৰ বাবেও আনাপানা সাধনাৰ প্রয়োজন আছেনে?

২ ৷ আনাপানা সাধনা কৰিলে বিষয়া সকলৰ কিবা লাভ হব নেকি?

৩।৷ বিষয়া সকলে কেনেকৈ আনাপানা সাধনাটো কৰিব ?

১ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ (বিষয়া সকলৰ বাবে আনাপানা সাধনাৰ প্রয়োজন আছেনে?)

উচ্চ পদাধিকাৰী বিষয়া সকল একোটা বিভাগৰ মূৰববী। গোটেইবোৰ দায়ীত্বৰ বোজা তেওঁলোকৰ ওপৰত। কৰ্মচাৰী সকলে লাগে। সকলোবোৰ সমস্যা তেওঁৱেই সমাধান কৰিব লাগে। কিবা ব্যৰ্থতা বা অঘটন ঘটিলে তেওঁৱেই জৱাবদিহি হব লাগে।  সকলোবোৰ কৰ্মচাৰীক ভালমতে পৰিচালনা কৰিব লাগে। কৰ্মচাৰী সকলৰ কৰ্মদক্ষতা তেওঁৱেই বঢ়াব লাগে। তেওঁলোকক প্রশিক্ষণ দিব লাগে। সময়মতে তেওঁলোকৰ পৰা কাম আদায় কৰিব লাগে। নিজ হাতেৰে কাম এটা কৰিবলৈ সহজ। পিছে আনৰ হাতেৰে আনৰ দ্বাৰা কামটো কৰাবলৈ বৰ জটিল। আৰু বিষয়া সকলে সেই জটিল কামটোকে কৰি থাকিব লগীয় হয়। বহুত ক্ষেত্ৰত কাম কিছুমান অনিশ্চয়তাত ৰৈ থাকে, আৰু কিবা ব্যঘাট জন্মিলে বিষয়াজনে জবাবদিহি হব লগাত পৰে। কিছুমান কাম উচ্চ বিষয়াবোৰে নিম্ন বিষয়াবোৰলৈকে সময় বান্ধি দি আগুৱাই দিয়ে, আৰু সময়ত গোটাই দিব নোৱাৰিলে বিভাগীয় মিটিঙত তেওঁ জবাবদিহি হব লগাত পৰে। আগৰ কালত কাৰ্য্যালয়বোৰত ভিদিও কেমেৰাও নাছিলে, চিচি কেমৰাও নাছিলে, বায়মেট্ৰক ঠাম প্রিন্টো নাছিলে,মৱাইল বা ওৱাটচপো নাছিলে। গতিকে বিষয়াবোৰে বাহিৰা কামৰ অজুহাতত, সময়ত কাৰ্য্যালয়লৈ নাহিলেও কথা নাছিল। আজি কালিৰ পৰিৱেশ বৰ জটিল। কেতিয়া ওপৰৰ পৰা ওৱাটশ্বপত মেছেচ আহে, ফোন আহে, ঠিকনা নাই। কেতিয়া ৰিপোৰ্টাৰ আহে ঠিকণা নাই। কোনেও অৱহেলা কৰিব নোৱাৰা অৱস্থা। অবশ্যে দেশৰ বাবে ই মংগলজনক হৈছে। যিমানেই দায়ীত্ব সিমানেই চিন্তাবৃদ্ধি। কিছুমান মানুহ দায়ীতশীল আৰু কিছুমান দায়ীব্বহীন ৷ কিছুমানৰ অন্তৰৰ পৰা দায়ীত্ব পালনৰ অংগীকাৰ নাই। ওপৰতে দায়ীত্ব পালনৰ ভাও ধৰে। অলপমান কামকে বহুত কাম ব্লুলি প্রচাৰ কৰে। দেশক কিন্তু নিষ্ঠাবান দায়ীত্বশীল বিষয়া লাগে। বিষয়াবোৰ যেনেকুৱাই নহওক কিয়,সকলোৱে কিন্তু চিন্তা, উদ্বিগ্নতা, উদ্বেগ,আদিৰ পৰা ৰক্ষা নেপায়। কাৰণ কৰ্মচাৰী সকলক নিৰ্দ্দেশ বা আদেশ দিবলৈহে সহজ, কাম কৰাবলৈ সহজ নহয়। কোনে কি বাহানা দিয়ে ঠিকণা নাই। নিৰ্দ্দেবোৰ সঠিকভাবে কাৰ্য্যকাৰী হৈছে নে নাই, তাৰ বাবে লাগি থাকিব লাগে। লাগি থাকিবলৈ যাওতে নতুন নতুন সমস্যা কিছুমান সমাধান কৰিব লগা হয়। ফলত এটা কাম কৰিবলৈ যাওতে আনটো কাম পিছ পৰি যায়। এইবোৰেই চিন্তা। কামবোৰ যদি বিষয়াসকলে দায়ীত্ব সহকাৰে নিজৰ বুলি ভাবে, তেতিয়াহলে বেছিভাগ সমস্যা সমাধান হৈ যায়। আৰু যদি বিভাগৰহে কাম, মোৰ নহয়, ওপৰৰ পৰা মোক কৰিবলৈহে দিছে, তেতিয়াহলে এটা সমস্যাই আন দুটা সমস্যা জন্ম দিয়ে। যিমানেই সমস্যাৰ পৰা আতৰিব বিচাৰিব সিমানেই সমস্যাই খেদি ফুৰিব। বিষয়া হোৱা মানেই চিন্তা। কিন্তু যদি চিন্তাবোৰ আকোৱালি লব পাৰে, নতুন নতুন চিন্তা কৰি ভাল পোৱা হয়, তেতিয়া তেওঁ দায়ীত্ব পালনতে শান্তি বিচাৰি পাব। কামবোৰ কেনেকৈ উন্নত পদ্ধটিৰে, কম সময়তে, কম কৰ্মচাৰীৰ দ্বাৰা কাৰিব পাৰি, তেনে আধুনিক চিন্তাত আনন্দ পোৱা হব। সাধাৰণতে দেশৰ নেতা সকলে দেশ সেৱাহে কৰে, সংস্কাৰ নকৰে, কৰিব নোৱাৰে, সংস্কাৰৰ কথা ভাবিব নোৱাৰে। কিন্তু বিষয়া সকলে কামবোৰ সংস্কাৰ কৰে। অৰ্থাৎ তেওঁলোকে দেশ সেৱাও কৰে আৰু সমাজ সংস্কাৰো কৰে। সেৱা কৰাটো সহজ। সংস্কাৰ কৰাটো জটিল। সংস্কাৰৰ চিন্তাবোৰ আগৰণুৱা, আধুনিক। অৰ্থাৎ বিষয়া সকলে বিভাগীয় কামবোৰ কৰাৰ উপোৰিও নতুন চিন্তা কৰিকল্পনা কৰিব লগীয়া হয়। সেয়ে তেওঁলোকৰ চিন্তাৰ বোজাটো গধূৰ হৈ পৰে। কেতিয়াবা এনেকুৱা কামৰ হেচা আহে যে- একে সময়তে দহটা চহীয়ো কৰিব লাগে, কাণত ফোনটোৰে এজনে কথা কৈ আছে, চকুৰে এজনক হব হব অলপমান সময় বহক বুলি ইংগিত দিব লগা হৈছে, আৰু দুইজন লাইনতে ৰৈ আছে,আৰু পেনদিং কামবোৰো ৰৈ আছে। সেয়ে বহুতে কামৰ বোজা সহিব নোৱাৰি ইচ্ছাকৃত অৱসৰ বিচাৰে। সেয়ে বিষয়া সকলক এটা বিজ্ঞান সন্মত উপায় লাগে, যিয়ে কৰ্ম দক্ষতা বৃদ্ধি কৰিব পাৰে, যিয়ে চিন্তাবোৰ হ্ৰাস কৰিব পাৰে, যি বিদ্যাৰে কামৰ মাজতে বিশ্ৰাম অনুভব কৰিব পাৰে। সেই বিদ্যাটোৱে হল বিজ্ঞান সন্মত আনাপানা সাধনাৰ বিদ্যা ।

২ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( আনাপানা সতি সাধনা অভ্যাস কৰিলে বিষয়া সকলৰ কি কি লাভ হব?)

১। বিষয়া সকলে আনাপানা সতি সাধনা অভ্যাস কৰিলে- প্ৰগাঢ় নিষ্ঠাৰে দায়ীত্ব গ্ৰহণত আগ্ৰহী হব।

২। মানসিক চিন্তা, উদ্বিগ্নতাৰ, উত্তেজনাৰ উপশম হব। একান্তভাবে চিন্তা আৰু কৰ্মত নিয়োজিত হবলৈ আগ্ৰহী হব।

৩ ৷ অহংকাৰ,লোভ মোহ দ্বেষবোৰ হ্লাস পাব,বিচাৰ ক্ষমতা বৃদ্ধি হব।

8 ৷ সত্যক উপোলৰ্ধি কৰি শান্তি লাভ কৰিব পাৰিব৷ পৰিস্থিতিবোৰ মানি লব।

৫। নিচাৰ প্রতি আসক্তহীনতা হব। সকলো প্রকাৰৰ নিচাৰ তৃপ্তিৰ পৰিবৰ্ত্তে বিবেক সুখত আনন্দ পাব।

৭। কৰ্ম শক্তি আৰু সজাগতা বৰ্ধন হব। নিজৰ অস্থিৰ, লুভীয়া মনটোক বুজিব পাৰিব।

৮।  সত্যৰ প্রতি দুৰদৰ্শিতা বৰ্ধন হব। মূল্যৱান জীৱনটোৰ সত্যতা, সাৰ্থকতা বিচাৰি পাব।

৯। মানৱতাবাদ চিন্তাধাৰাৰ বৰ্ধন হব। সকলো মানুহৰ প্রতি ভাতৃত্ব ভাবেৰে দয়াশীল হব।

১০। সহজতে গভীৰ নিদ্ৰামগ্ন হব পাৰিব।

১১। শুদ্ধ বিচাৰ ক্ষমতা বৰ্ধন হব।

১২। সকলো মানুহ তথা জীৱৰ প্রতি দয়াশীল হব।

১৩। প্ৰজ্ঞা বৰ্ধন হব। অনুভবৰ দ্বাৰা প্ৰকৃতিৰ ধৰ্ম, সত্যৰ বিধান, কৰ্মফলৰ বিধান উপোলব্ধি কৰিব পাৰিব।

***  উপকাৰবোৰ নিজৰ হাতত। আগ্ৰহ কৰিলে হয়, আৰু এলাহ কৰিলে নহয়। কাৰণ ই সম্পূৰ্ণ পালনীয়। যিমানে পালন কৰিব সিমানে লাভ পাব। অকল জানিলে একোৱে উপোকাৰ নেপাব।

৩ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( বিষয়া সকলে আনাপানা অভ্যাসটো কেনেকৈ কৰিব পাৰিব ?)

আনাপানা সাধনা কৰিবলৈ কোনো টকা পইচা খৰছ কৰিব নেলাগে, কাকো দান দিব নেলাগে, কাৰো বাবে চাকি বন্তি জ্বলাব নেলাগে,ফুল তুলসী নেলাগে, কাকো ভক্তি বা প্ৰাৰ্থনা কৰিব নেলাগে, কাৰো নাম জপ কৰিব নেলাগে, কোনো কল্পনা কৰিব নেলাগে, কোনো পূজা পাত কৰিব নেলাগে, কোনো তন্ত্র মন্ত্ৰ গাব নেলাগে, কোনো গোপনীয়তা নাই, কাৰো পৰা আশীৰ্ব্বাদ বিচাৰিব নেলাগে । আনা পালি শব্দৰ অৰ্থ শ্বস আহিছে, আৰু পানা মানে শ্বাস ওলাই গৈছে। আনাপানা মানে শ্বাস প্ৰশ্বাস হৈ আছে। ইয়াক গভীৰভাবে একাণপতীয়াভাবে নিৰীক্ষণ কৰি থকাটোৱে সাধনা। অৱশ্যে নিৰীক্ষণ কৰাৰ পদ্ধটি আছে। অভ্যাস কৰিলে মনটো অকল শ্বাস প্ৰশ্বাসতে স্থিৰ হয়। ই এটা ৱাস্তৱত প্ৰায়োগিক অভ্যাস। ইয়াৰ বাবে প্ৰশিক্ষণ প্রাপ্ত শিক্ষকৰ সহায় ললে ভাল হয়। যি কোনো সময়তে এই অভ্যাসটো কৰিব পাৰি, পিছে নিৰব নিতাল পৰিৱেশ এটা হব লাগে। কোনো চাকি বন্তি স্বলাব নেলাগে, সুৰ সমলয় নেলাগে। শুই উঠিয়ে বা শোৱাৰ সময়ত বিছনাতে কৰিব পাৰি। এই কামটো অতি সহজ, সৰল। পিছে ধৈৰ্য্য লাগে অধ্যৱসায় লাগে। ভৰি পকাই ৰাজহাড় পোণকৈ চকু মুদি অলৰ অচৰ ভাবে কিছু সময় কমল দলিছা এখনত বহি থাকিব লাগে। পাৰিলে সোঁহাতৰ ওপৰত বাও হাতখন ৰাখিব লাগে। ইয়াৰ পিছত সিহঁৰণৰ অনুভবৰ দ্বাৰা অকল শ্বাস প্রশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব লাগে। প্রথমতে ২০ মিনিট, লাহে লাহে ৩০ মিনিট, পাৰিলে এক ঘন্টা সময় কৰিব পাৰিলে ভাল। অনুভুতিৰ সহায়ত শ্বস প্ৰশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব পাৰিলেই মনটো স্থিৰ হয়, পৱিত্ৰ হয়, নিৰ্মল হয়, অৱশেষত সুখী হয়। কামৰ মাজতে তিনি চাৰি মিনিট সময় চকু মুদি আনাপানা কৰি মনটোক বিশ্ৰাম দিব লাগে। আনাপানা অভ্যাসটো বিদৰ্শন সাধনাৰ প্রাথমিক অৱস্থা। আনাপানা কৰিব পাৰিলেহে বিদর্শন সাধনা বা বিপশ্যনা সাধনা কৰিব পৰা হয়। পিছে সাৰ পানী দি আম গছৰ পুলি এটা লগালেও এবছৰতে ই ফল নিদিয়ে। সময় লাগে। ইয়াক বননিৰ পৰা, জীৱ জন্তুৰ পৰা সুৰক্ষা দি ৰাখিব লাগে, তেতিয়াহে ই সময়ত ফল দিবলৈ ধৰে। অৱশ্যে কিছুদিনৰ পিছৰে পৰা ই ছায়া দিবলৈ ধৰে। সাধনা কাৰ্য্যটোও তেনেকুৱা, নিজৰ যত্নৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। অন্যথায় হাবি আৰু জীৱ জন্তুৱে আম গছজোপাক পুলিতে মাৰি পেলোৱাৰ দৰে- এলাহ, বিৰক্তি,অনিচ্ছা,সন্দেহ আৰু আৰাম বিচৰা তৃষ্ণাই সাধনাটোকে মাৰি পেলায়। তেতিয়া ই লোকৰ আগত কৈ ফুৰা এটা ফোপোলা বিদ্যা মাত্ৰ হৈ পৰে। সাধনা কৰি থাকোতে বিষয়া সকলৰ মনত পাচ প্রকাৰৰ বাধা আহিব পাৰে ৷ এই কেইটা মানুহৰ মনতে পুহি ৰখা শত্ৰু। সেই কেইটা হল- ১ ৷ লোভ ( আৰামকৈ থকাৰ ইচ্ছা, কষ্ট কৰি সাধনা কৰিবলৈ অনিচ্ছা) ২ ৷ দ্বেষ (শৰীৰটোক কষ্ট দিবলৈ বেয়া পোৱা ভাব) ৩। জঠৰতা ( এলাহ ভাব, কামটো পিচলৈ থোৱাৰ ইচ্ছা)। ৪ ৷ বিদ্ৰোহ ( ইমান কষ্ট কৰিলো একোৱে লাভ হোৱা নাই- তেনে ভাব) আৰু ৫ সন্দেহ (বিদ্যাটোৰ ওপৰতো সন্দেহ আৰু নিজৰ ওপৰতো সন্দেহ)। এই পাচটা শত্ৰুৰ বিপৰীতে যুজিবলৈ পাচ প্রকাৰৰ প্রজ্ঞা তৰোৱাল আছে। -সেই কেইটা হল- ১। বিশ্বাস, ২ ৷ প্ৰচেষ্টা ৩। সতৰ্কতা ৪8 ৷ মনোযোগ আৰু ৫ ৷ প্রজ্ঞা।

সাধনাৰ অন্তত সদায় সকলোৰে প্রতি কুশল কামনাৰে মৈত্ৰী ভাবনা কৰিব লাগে।

প্রশ্নঃ

১ ৷ ব্যৱসায়ী সকলৰ বাবেও আনাপানা সাধনাৰ প্রয়োজন আছেনে?

২ । আনাপানা সাধনা কৰিলে ব্যৱসায়ী সকলৰ কিবা লাভ হব নেকি?

৩ ৷ ব্যৱসায়ী সকলে কেনেকৈ আনাপানা সাধনাটো কৰিব ?

১ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ (ব্যৱসায়ী সকলৰ বাবে আনাপানা সাধনাৰ প্রয়োজন আছেনে?)

মানৱ সভ্যতাৰ ইতিহাসত দেখা যায় যে-ৰাজ প্রথা আৰম্ভ হোৱাৰ পৰাই মানুহৰ মাজত, দেশ বিদেশৰ মাজত ব্যৱসায়, বেপাৰ বাণিজ্যৰ প্রচলন হৈছিল। ধীৰে ধীৰে মানুহৰ সভ্যতাৰ বিকাশৰ লগে লগে বেপাৰ বাণিজ্যৰ কৌশলো বিকাশ হবলৈ ধৰিলে। ব্যৱসায়ৰ মূল চালিকা শক্তিটোৱে হল- চিন্তা আৰু বুদ্ধিৰ খেল। বুদ্ধি আৰু ধনৰ বলত ৰজাকো কিনিব পাৰি, নেতাকো কিনিব পাৰি। আইনজ্ঞ সকলোকো কিনিব পাৰি। উদাৰণ স্বৰূপে কব পাৰি ভাৰতৰ তুলনাত অতি সৰু দেশ ইংলেণ্ডৰ পৰা মাত্ৰ এমুঠিমান ইংৰাজ আহিছিল ইয়াতে বেপাৰ কৰিবলৈ । অৱশেষত সেই বেপাৰী সকলে ভাৰতৰ অধিপতি হৈ ইমান জনবহুল দেশখনক দুইশ বছৰ কাল ৰাজত্ব কৰি, জাহাজেৰে ভাৰতবৰ্ষৰ সোণবোৰ লৈ গৈছিল। আৰু ভাৰতীয় সকলে চকু মুদি প্রভূৰ চৰণত অনৰ্থক কান্দি থাকিলে। আজিও বুদ্ধিৰ বলত ভাৰতৰ ধনবোৰ বাহিৰলৈ গৈ আছে। যেনে  Jeff Bezos য়ে আমেৰিকাৰ মেক্সিকোৰ পৰা আমাজন কম্পানি খুলিছে। আৰু আমাজনৰ সহায়ত গোটেই পৃথিৱীতে মানুহে ঘৰতে বহি কিনা বেছা কৰি আছে আৰু সকলোৰে পৰা, বিক্ৰেতা, গ্ৰাহক,আৰু  কঢ়িওৱাজনৰ ৰ পৰা এটা নিৰ্দ্দিষ্ট অংশ তেওঁৰ কম্পানীত জমা হৈ আছে। ইয়াক কোনেও ৰধিব পৰা নাই। অমিত আগ্রৱালে ভাৰতবৰ্ষৰ মূৰব্বী হৈ ইয়াতে জনপ্ৰিয়তা বঢ়াই আছে। প্ৰতি মূহুৰ্ভতে কোটি কোটি টকা তালৈ গৈ আছে। ইয়াকে কয় ব্যৱসায়। ইয়াকে দেখি দহ জন্মত বেপাৰ নকৰা ঘৰৰ লৰাবোৰেও বেপাৰত নামিব ধৰিছে। বহুতে চেয়াৰ বজাৰত লিপ্ত হৈছে। পিছে ‘মাছ ৰোকা চৰাইক পানীৰ তলৰ পৰা মাছ ধৰি, মাছ খোৱা দেখি ফেচাৰ মৰণ’ বুলি কথা এষাৰ আছে। খেতি কৰিবলৈ সহজ, চাকৰি কৰিবলৈয়ো সহজ, আৰ্মি হৈ যুদ্ধ কৰিবলৈ সহজ, পিছে ব্যৱসায় কৰিবলৈ ইমান সহজ নহয়। আৰু যিয়ে সহজ বুলি ধৰি লৈছে, তেওঁৰে নাও ডুবিছে। অৰ্থাৎ ব্যৱসায়বোৰ মগজুৰ খেল। সেয়ে ব্যৱসায়ী সকলৰ মূৰত সকলো সময়তে চিন্তা, উদ্বিগ্নতা, উত্তেজনা, সন্দেহ, কল্পনা, আশা নিৰাশা, ধৈৰ্য্য-অধৈৰ্য্যৰ যুদ্ধ এখন চলি থাকে। সেয়ে ব্যৱসায়ৰ বাবে অকল টকা কেইটাই মূল ধন নহয়। মূল মূলধন হল বুদ্ধিমূলক চিন্তা আৰু ধৈৰ্য্য । এই খিনি মূলধন থাকিলে যিকোনো মানুহে সৰুকৈ হলেও বেপাৰ আৰম্ভ কৰিব পাৰে। যিকোনো বেপাৰ বাণিজ্যতে লাভ থাকে। বাণিজ্যতে লক্ষ্মীয়ে বাস কৰে বুলি কথা এষাৰ আছে। সেয়ে সমস্যাৰ মাজতে অকণমান লাভৰ সোৱাদ পালে ক্ষীণ হলেও অলপমান উদ্যোম বাঢ়ে । তেতিয়া সেই উদ্যোম খিনিয়ে ব্যৱসায়ৰ মূল ধন হৈ পৰে। আৰু লাভতেই আনন্দ লাভ হৈ থাকে। অৱশ্যে লাভৰ পিছে পিছে দৌৰি দৌৰি জীৱনৰ সকলোবোৰ ৰং তামচা ত্যাগ কৰিব লগা হয়। তথাপিতো কেতিয়াবা সংকটৰ দিন আহে, তেতিয়া চিন্তাই আগুৰি ধৰে। সেয়ে তেওঁলোকক এটা ৱৈজ্ঞানিক কৌশল লাগে যাৰ সহায়ত ব্যৱসায়ত নিমগ্ন হৈ থাকিলেও শান্তিৰে হাঁহিব পাৰে, ব্যৱসায়টো ধুনীয়াকৈ বঢ়াব পাৰে, সেই কামতে জীৱনৰ মাদকতা বিচাৰি পায়, দেশ সেৱাও বিচাৰি পায় আৰু জীৱনৰ মাদকতাও বিচাৰি পায়। সেই মহান বিদ্যাটোৱেই হল আনাপানা সাধনাৰ বিদ্যা।

২ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( আনাপানা সতি সাধনা অভ্যাস কৰিলে ব্যৱসায়ী সকলৰ কি কি লাভ হব?)

১। ব্যৱসায়ী সকলে আনাপানা সাধনা অভ্যাস কৰিলে- একান্ত নিষ্ঠাৰে ব্যৱসায়তে আগ্ৰহী হব।

২। মানসিক চিন্তা, উদ্বিগ্নতাৰ, উত্তেজনাৰ উপশম হব।

৩ ৷ অতিলোভ অতিমোহ আৰু দ্বেষবোৰ হ্লাস পাব,বিচাৰ বুদ্ধি বৃদ্ধি হব।

8 ৷ লাভৰ সত্যতাক উপোলব্ধি কৰি শান্তি লাভ কৰিব পাৰিব।

৫। সকলো প্রকাৰৰ নিচাৰ তৃপ্তিৰ পৰিবৰ্ত্তে বিবেক সুখত আনন্দ পাব।

৭। ব্যৱসায়ত চিন্তা শক্তি আৰু সজাগতা বৰ্ধন হব

৮। দুৰদৰ্শিতা বৰ্ধন হব। মূল্যৱান জীৱনটোৰ সত্যতা, সাৰ্থকতা বিচাৰি পাব।

৯। মানৱতাবাদ চিন্তাধাৰাৰ বৰ্ধন হব। সকলো মানুহৰ প্রতি ভাতৃত্ব ভাবেৰে দয়াশীল হব।

১০। সহজতে গভীৰ নিদ্ৰামগ্ন হব পাৰিব।

১১। শুদ্ধ বিচাৰ ক্ষমতা বৰ্ধন হব।

১২। সকলো মানুহ তথা জীৱৰ প্রতি দয়াশীল হব।

১৩। প্ৰজ্ঞা বৰ্ধন হব। কৰ্মফলৰ বিধান উপোলব্ধি কৰিব পাৰিব।

*** উপকাৰবোৰ নিজৰ হাতত। আগ্ৰহ কৰিলে হয়, আৰু এলাহ কৰিলে নহয়। কাৰণ ই সম্পূৰ্ণ পালনীয়। যিমানে পালন কৰিব সিমানে লাভ পাব। অকল জানিলে একোৱে উপোকাৰ নেপাব।

৩ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( ব্যৱসায়ী সকলে আনাপানা অভ্যাসটো কেনেকৈ কৰিব পাৰিব?)

আনাপানা সাধনা কৰিবলৈ কোনো টকা পইচা খৰছ কৰিব নেলাগে, কাকো দান দিব নেলাগে, কাৰো বাবে চাকি বন্তি জ্বলাব নেলাগে,ফুল তুলসী নেলাগে, কাকো ভক্তি বা প্ৰাৰ্থনা কৰিব নেলাগে, কাৰো নাম জপ কৰিব নেলাগে, কোনো কল্পনা কৰিব নেলাগে, কোনো পূজা পাত কৰিব নেলাগে, কোনো তন্ত্ৰ মন্ত্ৰ গাব নেলাগে, কোনো গোপনীয়তা নাই, কাৰো পৰা আশীৰ্ব্বাদ বিচাৰিব নেলাগে । আনা পালি শব্দৰ অৰ্থ শ্বস আহিছে, আৰু পানা মানে শ্বাস ওলাই গৈছে। আনাপানা মানে শ্বাস প্রশ্বাস হৈ আছে। ইয়াক গভীৰভাবে একাণপতীয়াভাবে নিৰীক্ষণ কৰি থকাটোৱে সাধনা। অৱশ্যে নিৰীক্ষণ কৰাৰ পদ্ধটি আছে। অভ্যাস কৰিলে মনটো অকল শ্বাস প্ৰশ্বাসতে স্থিৰ হয়। ই এটা ৱাস্তৱত প্ৰায়োগিক অভ্যাস। ইয়াৰ বাবে প্ৰশিক্ষণ প্ৰাপ্ত শিক্ষকৰ সহায় ললে ভাল হয়। যি কোনো সময়তে এই অভ্যাসটো কৰিব পাৰি, পিছে নিৰব নিতাল পৰিৱেশ এটা হব লাগে। কোনো চাকি বন্তি জ্বলাব নেলাগে, সুৰ সমলয় নেলাগে। শুই উঠিয়ে বা শোৱাৰ সময়ত বিছনাতে কৰিব পাৰি। এই কামটো অতি সহজ, সৰল। পিছে ধৈৰ্য্য লাগে অধ্যৱসায় লাগে। ভৰি পকাই ৰাজহাড় পোণকৈ চকু মুদি অলৰ অচৰ ভাবে কিছু সময় কমল দলিছা এখনত বহি থাকিব লাগে। পাৰিলে সোঁহাতৰ ওপৰত বাও হাতখন ৰাখিব লাগে। ইয়াৰ পিছত সিহঁৰণৰ অনুভবৰ দ্বাৰা অকল শ্বাস প্ৰশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব লাগে। প্রথমতে ২০ মিনিট, লাহে লাহে ৩০ মিনিট, পাৰিলে এক ঘন্টা সময় কৰিব পাৰিলে ভাল। অনুভুতিৰ সহায়ত শ্বস প্রশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব পাৰিলেই মনটো স্থিৰ হয়, পৱিত্ৰ হয়, নিৰ্মল হয়, অৱশেষত সুখী হয়। কামৰ মাজতে তিনি চাৰি মিনিট সময় চকু মুদি আনাপানা কৰি মনটোক বিশ্ৰাম দিব লাগে। আনাপানা অভ্যাসটো বিদৰ্শন সাধনাৰ প্রাথমিক অৱস্থা। আনাপানা কৰিব পাৰিলেহে বিদর্শন সাধনা বা বিপশ্যনা সাধনা কৰিব পৰা হয়। পিছে সাৰ পানী দি আম গছৰ পুলি এটা লগালেও এবছৰতে ই ফল নিদিয়ে। সময় লাগে। ইয়াক বননিৰ পৰা, জীৱ জন্তুৰ পৰা সুৰক্ষা দি ৰাখিব লাগে, তেতিয়াহে ই সময়ত ফল দিবলৈ ধৰে। অৱশ্যে কিছুদিনৰ পিছৰে পৰা ই ছায়া দিবলৈ ধৰে। সাধনা কাৰ্য্যটোও তেনেকুৱা, নিজৰ যত্নৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। অন্যথায় হাবি আৰু জীৱ জন্তুৱে আম গছজোপাক পুলিতে মাৰি পেলোৱাৰ দৰে- এলাহ,  বিৰক্তি,অনিচ্ছা,সন্দেহ আৰু আৰাম বিচৰা তৃষ্ণাই সাধনাটোকে মাৰি পেলায়। তেতিয়া ই লোকৰ আগত কৈ ফুৰা এটা ফোপোলা বিদ্যা মাত্ৰ হৈ পৰে।

সাধনা কৰি থাকোতে ব্যৱসায়ী সকলৰ মনত পাচ প্রকাৰৰ বাধা আহিব পাৰে । এই কেইটা মানুহৰ মনতে পুহি ৰখা শত্ৰু। সেই কেইটা হল- ১ ৷ লোভ ( আৰামকৈ থকাৰ ইচ্ছা, কষ্ট কৰি সাধনা কৰিবলৈ অনিচ্ছা) ২।৷ দ্বেষ (শৰীৰটোক কষ্ট দিবলৈ বেয়া পোৱা ভাব) ৩। জঠৰতা ( এলাহ ভাব, কামটো পিচলৈ থোৱাৰ ইচ্ছা)। ৪ ৷ বিদ্ৰোহ ( ইমান কষ্ট কৰিলো একোৱে লাভ হোৱা নাই- তেনে ভাব) আৰু ৫ ৷ সন্দেহ (বিদ্যাটোৰ ওপৰতো সন্দেহ আৰু নিজৰ ওপৰতো সন্দেহ)। এই পাচটা শত্ৰুৰ বিপৰীতে যুজিবলৈ পাচ প্রকাৰৰ প্রজ্ঞা তৰোৱাল আছে। -সেই কেইটা হল- ১। বিশ্বাস, ২ ৷ প্ৰচেষ্টা ৩। সতৰ্কতা ৪। মনোযোগ আৰু ৫। প্রজ্ঞা।

সাধনাৰ অন্তত সদায় সকলোৰে প্রতি কুশল কামনোৰে মৈত্ৰী ভাবনা কৰিব লাগে।

প্রশ্নঃ

১ ৷ মহাবিদ্যালয়ৰ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলক কিয় আনাপানা সাধনাটো লাগে ?

২ ৷ আনাপানা সাধনা কৰিলে মহাবিদ্যালয়ৰ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ কি উপোকাৰ হব?

৩ ৷ মহাবিদ্যালয়ৰ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলে আনাপানা সতি সাধনাটো কেনেকৈ কৰিব লাগে?

১ নং প্ৰশ্নৰ উত্তৰঃ (মহাবিদ্যালয়ৰ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলক কিয় আনাপানা সাধনাটো লাগে?)

মহাবিদ্যালয়ৰ ছাত্ৰ অৱস্থাটো বিকাশৰ পূৰ্ণাঙ্গ সময়। শাৰিৰীক বিকাশৰ বাবে যেনেকৈ সুখাদ্যবোৰ লাগে, মানসিক বিকাশৰ বাবেও সুচিন্তাবোৰ লাগে। পানী যেনেকৈ প্রাথমিক অৱস্থাত নিৰ্মল, পৱিত্ৰ, তথা ৰংহীন,আকাৰহীন অৱস্তাত থাকে, সেইদৰে শিশু অৱস্থাত চিত্তবোৰ নিৰ্মল, পৱিত্ৰ তথা ৰংহীন,অৱস্তাত থাকে। পানী যেনেকৈ পৰিৱেশৰ বাবে লেতেৰা হয়, ৰঙীণ হয়, তপত হৈ উতলি থাকে, বাষ্প হয়, বা বৰফ হৈ পৰে, সেইদৰে সময় আৰু পৰিৱেশৰ প্রভাবতে ছাত্ৰ সকলৰ চিত্তবোৰৰ বিকাৰ ঘটিবলৈ ধৰে । কিছুমান চিত্ত লোভ মূলক হৈ পৰে, কিছুমান দ্বেষমূলক হৈ পৰে আৰু কিছুমান মোহ মূলক হৈ পৰে। সেয়ে ছাত্ৰ অৱস্তাতে মানুহে সৎ চৰিত্ৰবানো হয়, আৰু অসৎ চৰিত্ৰবানো হয়। পিছল ৰাস্থাত দুৰ্ব্বল মানুহ সহজতে বাগৰি পৰে। সেইদৰে পঙ্কিল সমাজত কছুমান ছাত্ৰ সহজতে অসৎ হৈ পৰে। ছাত্ৰ অৱস্থাত মনবোৰ বৰ চঞ্চল হৈ থাকে, অস্থিৰ হৈ থাকে, কল্পনাৰ সোপন দেখি থাকে, আৰু দুৰ্ব্বাৰ সাহসত থাকে। কিন্তু বিবেক বিচাৰ ক্ষমতা অলপ দুৰ্ব্বল হৈ থাকে। সেয়ে বেছিভাগ ছাত্র বা ছাত্ৰীয়ে চঞ্চল দুৰ্ব্বাৰ মনৰ দাস হৈ পৰে। ইয়াৰ ফলত গভীৰ মনোযোগ দি গৱেষণা কৰাৰ দৰে অধ্যয়ন কৰিব নোৱাৰা হৈ পৰে। অধ্যৱসায় শক্তি হ্ৰাস পায়, এৰি দিয়া মনটোৱে কাৰো কথা নেমানে, ই দৌৰি ফুৰিবই। অৰ্থাৎ ছাত্ৰজন নিজৰ মনৰ গৰাকী যদিও ই উলটা চঞ্চল মনটোৰ দাস হৈ থাকে। ফলত স্মৃতি শক্তিও দুৰ্ব্বল হৈ পৰে, বুদ্ধি আৰু চিন্তা শক্তিও দুৰ্বল হৈ পৰে। কিছুমান কথা গোটেই জীৱনটোৱে মনত থাকে, কিছুমান কথা মাত্ৰ দুদিনহে মনত থাকে। ইয়াৰ কাৰণ, কিছুমান কথা পানীত ৰেখা টনাৰ দৰে হয়, কিছুমান বালিত ৰেখা টনাৰ দৰে আৰু কিছুমান কথা শিলত ৰেখা টনাৰ দৰে হয় মহাবিদ্যালয়ৰ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ জীৱনটো নতুনকৈ ফুলি উঠা ফুলৰ দৰে ৰঙীণ। অতুনকৈ উদয় হোৱা সুৰুযটোক দৰে আনন্দময়। যিমান অভাৱ থাকিলেও বাধা থাকিলেও হেলাৰঙে সকলো নেওচি পাৰ হৈ যায়। এই অৱস্তাতে জীৱন গৃহৰ ভেটীটো প্ৰস্তুত কৰা হয়। ভাল মানুহ হৈ জীয়াই থাকিবলৈ চাৰিওফালে ৰাস্তা দেখা পায়। পিছে মাত্র এটা বাধা, সেইটোৱে সমস্যা। সেইটো হল প্রতিযোগিতা। পৰীক্ষাত প্রতিযোগিতা, সাক্ষাৎকাৰত প্রতিযোহিতা। যিকোনো কামতে প্রতিযোগিতা। অৰ্থাৎ কাৰ কিমান বিষয়বোৰৰ সম্পৰ্কে জ্ঞান আছে, কাৰ কিমান চিন্তা শক্তি আছে, কাৰ কিমান স্মৃতি শক্তি আছে, কাৰ কিমান বিবেচনা শক্তি আছে,কাৰ কিমান বুদ্ধি আছে, কাৰ কিমান ধৈৰ্য্য আছে, কাৰ কিমান দক্ষতা আছে, কাৰ কিমান অধ্যৱসায় শক্তি আছে, এই সকলোবোৰ শক্তিৰে প্রতিযোগিতা। IQ (Intelligence Quotient) EQ (Emotional Quotient) SQ (Social Quotient) and AQ (Adversity Quotient) এই সকলোবোৰৰে প্রতিযোগিতা। যেন সূৰ্য্যটো উদয় হৈছে সঁচা পিছে এন্ধাৰৰ লগত পোহৰৰ যুদ্ধ এখন চলিছে। যি বিষয় লৈয়ে আগুৱাই নেযাওক কিয়, সকলোতে বাধা, কাৰণ সকলোতে প্ৰতিযোগিতা আছে। এই যুদ্ধবোৰত জয়ী হবলৈ অকল পাঠ্যপুথিৰ বিষয়টোৰ জ্ঞানে যথেষ্ট নহয়। আৰু নিজৰ বিষয়টোৰ ওপৰত সমপূৰ্ণভাবে গৱেষণানূলক ভাবে দখল নেথাকিলে আৰু বিপদ । অৰ্থাৎ সন্মুখত যেন ব্যৰ্থতা নামৰ পৰাজয়ৰ মালা এদাল ৰৈ আছে। সেয়ে সমুখ সমৰত জীৱন যুজত যুজিবলৈ মাত্ৰ এটা ৰাস্তা আছে- সকলো প্ৰকাৰৰ অন্ধ বিশ্বাস ত্যাগ কৰি নিজে, নিজকে সাজু কৰা, উপোযুক্ত কৰা, ধৈৰ্য্য, সহ্য, অধ্যবসায়, প্রচেষ্টা আৰু সাহসেৰে নিজকে প্রতিযোগিতাবোৰৰ বাবে সাজু কৰা। পিছে কেনেকৈ? গভীৰভাবে অধ্যয়ন কৰি থাকিবলৈ ধৈৰ্য্য নাই, কঠিন পৰিক্ষাবোৰ দিবলৈ সাহস নাই । এই সকলোবোৰ মানসিক প্রক্ৰিয়া। সেয়ে নিজৰ মনটোক নিজে ভালকৈ জনাটো উচিৎ। আমাৰ মনটোনো কি বাৰু? মনটো এক প্রকাৰৰ শক্তি। ই যান্ত্ৰিক শক্তি নহয় সঁচা কিন্তু ই এটা মানসিক শক্তি। মনৰ বলতে দুৰ্ব্বল জনেও দৌৰিব পাৰে। শাৰিৰীক পৰিশ্ৰমবোৰ মনৰ বলতে হয়। আমাৰ জীৱনটো শৰীৰ আৰু মনৰ ক্ৰিয়াশীল প্ৰক্ৰিয়া। শাৰীৰিক ধাতু আৰু মানসিক চিত্তবোৰৰ পাৰস্পাৰিক সম্বন্ধনৰ প্রক্ৰিয়া। চিত্তবোৰৰ গতিধাৰাই চেতনা। চেতনা আৰু চৈত্যসিকতা মিলি চেতনাবোৰে মানসিক বিজ্ঞান সংজ্ঞা বেদনা আৰু সংখাৰ হৈ পৰে আৰু সকলোবোৰ মিলি এটা মন হৈ পৰে। যিহেতু চিত্তবোৰ প্রতি মূহুৰ্ততে সহস্ৰবাৰ উৎপন্ন হৈ লয় হৈ থাকে গতিকে ইয়াৰ প্রবাহধাৰাও পৰিবৰ্ত্তন হৈ থাকে। আৰু বাহ্যিক জগতৰ আকৰ্ষণতে কিছুমান চিত্ত লোভমূলক, কিছুমান দ্বেষমূলক আৰু কিছুমান চিত্ত মোহমূলক হৈ পৰে। ফলত বিভিন্ন প্রকাৰৰ মানসিক অৱস্থাৰ সৃষ্টি হৈ থাকে। ফলত কিছুমান মন নিৰ্মল শীতল হৈ থাকে কিছুমান বিভিন্ন দৰ্শনৰ ৰঙত ৰঙীণ হৈ থাকে, কিছুমান বিভিন্ন তৃষ্ণাত ধুমুহাৰ টৌৰ দৰে উদ্বাউল হৈ থাকে, কিছুমান হিংসা দ্বেষৰ জুইত জ্বলি থাকে। অৰ্থাৎ মনটো অস্থিৰ হৈ থাকে। আৰু অস্থিৰ মনৰ বিবেক সদায় দুৰ্ব্বল হৈ পৰে। দুৰ্ব্বল মনে কেতিয়াও কোনো প্ৰতিযোগিতাতে কৃতকাৰ্য্যতা লাভ কৰিব নোৱাৰে। অৰ্থাৎ বিবেক যদি মনৰ দাস হৈ পৰে, তেতিয়া ব্যৰ্থত্য আৰু দুখ অনিবাৰ্য্য। ছাত্ৰ সকলৰ সন্মুখত এটাই ভয় সেইটো হল জীৱনত ব্যৰ্থতাৰ দুখ আহিব নেলাগে। এনে কি বিদ্যা আছে, কি শক্তি আছে, যিয়ে সন্মুখৰ ব্যৰ্থতাক ওফৰাই পেলাব পাৰে। সেই বিদ্যাটো ছাত্ৰ সকলৰ বাবে ৰক্ষা কৱচ। আজিৰ ছাত্ৰ সকলক সেই বিদ্যাটোকে লাগে।

আধুনিক ৱৈজ্ঞানিক সকলৰ মতে মগজু সঞ্চালনৰ নমনীয়তাৰ তীক্ষ্ণতা অৱস্থা অনুপাতে মনবোৰ পৰিবতৰ্ত্তন হৈ থাকে। অৱস্থা অনুপাতে Brain wave  বোৰ এই ধৰণে থাকে যেনে- Delta…(0–4 Hz), Theta…(4–8 Hz), Alfa.. (8–12 Hz), Beta..(12..32 Hz), Gama..(32–100 Hz). Gama  অৱস্থাটো পাগল বা অতিপাত খংঙাল, বা ভয়তে কম্পমান বা নিচাসক্ত অধৈৰ্য্য অৱস্থা। সাধাৰণ মানুহ বেটা অৱস্থাত থাকে। সাধনা কৰিলে আলফা বা থেতা অৱস্থা পাব পাৰে। অৰ্থাৎ যিমানেই সাধনা কৰিব সিমানেই মনটো স্থিৰ হৈ পৰিব, সিমানেই ই শক্তিশালী হৈ তীক্ষ্ণ হৈ পৰিব। সিমানেই স্মৃতি শক্তিও বৃদ্ধি হব। সিমানেই বিশ্লেষণাত্মক হৈ গভীৰ চিন্তাত নিমগ্ন হব পাৰিব। সিমানেই শুদ্ধ আৰু তাৎক্ষণিক সিদ্ধান্তত অত্যুত্তম হব পাৰিব। সেয়ে আজিৰ মহাবিদ্যালয়ৰ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলক সেই বিজ্ঞানমূলক আনাপানাৰ সম্যক সাধনাৰ বিদ্যাটো বিশেষভাবে আৱশ্যক হৈ পৰিছে। সেয়ে ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ উপোকাৰৰ বাবে, চিন্তা শক্তি, স্মৃতি শক্তি,বিচাৰ শক্তি, বঢ়াবলৈ, তথা সৎ চৰিত্ৰ গঢ়িবলৈ,সৎ নাগৰিক গঢ়িবলৈ, উচ্চ শিক্ষিত তথা প্রজ্ঞান মানৱ গঢ়িবলৈ আমাক এটা বিজ্ঞান সন্মত উপায় লাগে। সেই মহান উপায়টো হল সাধনাত স্থিত হোৱা। পিছে সাধনাও বহুতো প্রকাৰৰ হব পাৰে। সেয়ে আমাক বিজ্ঞানৰ আধাৰত সম্যক সাধনা লাগে। সেইটোৱে হল বিপশ্যনা বা বিদৰ্শন সাধনা। বিপশ্যনা সাধনাৰ প্রাথমিক শিক্ষাটোৰ নাম আনাপানা সতি সাধনা। সেয়ে ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ বাবে আনাপানাস সাধনাটো অতিকৈ আৱশ্যক।

২ নং প্ৰশ্নৰ উত্তৰঃ- আনাপানা সাধনা কৰিলে ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ কি উপকাৰ হয়?

আনাপানা ধ্যানৰ দ্বাৰা ছাত্ৰ ছাত্ৰী সলৰ উপকাৰীতাসমূহ-

১ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- পঢ়াত মনোযোগ বাঢ়ে । অস্থিৰ মনটো স্থিৰ হয় ।

২ । ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- মনৰ সজাগতা আৰু সতৰ্কতা বাঢ়ে ।

৩ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- স্মৃতি শক্তি বৃদ্ধি হয় ।

8 ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- সিদ্ধান্ত গ্ৰহণৰ শক্তি বৃদ্ধি হয় । সিদ্ধান্ত লোৱাৰ দক্ষতা বাঢ়ে ।

৫ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী স-কলৰ– নিজৰ ওপৰত বিশ্বাস বৃদ্ধি হয় ।

৬ । ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ -খং, উত্তেজনা, ভয়, দুচিন্তা, মানসিক চাপ আদি হ্রাস পায়।

৭ । ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- কৰ্ম শক্তি বৃদ্ধি হয় । মানসিক দক্ষতা বৃদ্ধি হয় ।

৮ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- অধ্যয়ন, ক্ৰীড়া বা অন্য কলাত পাৰদৰ্শিতা বৃদ্ধি হয়।

৯ । ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- বুজন ক্ষমতা আৰু প্ৰকাশৰ ক্ষমতা বৃদ্ধি হয় ।

১০ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- মনটো সুস্থ) শক্তিশালী, বিশুদ্ধ তথা শান্ত হয় ।

১১ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- হিংসা-দ্বেষ কাজীয়া পেচাল হাস পায়।

১২ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- স্বাৰ্থপৰতা হ্ৰাস পায়।

১৩ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ- দূৰদশীঁতা বৰ্ধন হয়। নৈতিকভাবে সৎ চকিত্ৰ গঠন হয়।

১৪ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলৰ -ভাতৃত্ববোধ ভাৱটো বৰ্ধন হয়।

১৫ ৷ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকল- বেআনী কাৰ্য্য কলাপৰ পৰা সুৰক্ষিত হৈ থাকে।

১৬ ৷ আনৰ প্ৰতি সদভাবনাৰে মন ভৰি থাকে । সেয়ে সদায় আনন্দতে থাকে।

৩ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( মহাবিদ্যালয়ৰ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকললে আনাপানা অভ্যাসটো কেনেকৈ কৰিব পাৰিব ?)

আনাপানা সাধনা কৰিবলৈ কোনো টকা পইচা খৰছ কৰিব নেলাগে, কাকো দান দিব নেলাগে, কাৰো বাবে চাকি বন্তি জ্বলাব নেলাগে,ফুল তুলসী নেলাগে, কাকো ভক্তি বা প্ৰাৰ্থনা কৰিব নেলাগে, কাৰো নাম জপ কৰিব নেলাগে, কোনো কল্পনা কৰিব নেলাগে, কোনো পূজা পাত কৰিব নেলাগে, কোনো তন্ত্ৰ মন্ত্ৰ গাব নেলাগে, কোনো গোপনীয়তা নাই, কাৰো পৰা আশীৰ্ব্বাদ বিচাৰিব নেলাগে । আনা পালি শব্দৰ অৰ্থ শ্বস আহিছে, আৰু পানা মানে শ্বাস ওলাই গৈছে। আনাপানা মানে শ্বাস প্রশ্বাস হৈ আছে। ইয়াক গভীৰভাবে একাণপতীয়াভাবে নিৰীক্ষণ কৰি থকাটোৱে সাধনা। অৱশ্যে নিৰীক্ষণ কৰাৰ পদ্ধটি আছে। অভ্যাস কৰিলে মনটো অকল শ্বাস প্ৰশ্বাসতে স্থিৰ হয়। ই এটা ৱাস্তৱত প্ৰায়োগিক অভ্যাস ইয়াৰ বাবে প্রশিক্ষণ প্ৰাপ্ত শিক্ষকৰ সহায় ললে ভাল হয়। যি কোনো সময়তে এই অভ্যাসটো কৰিব পাৰি, পিছে নিৰব নিতাল পৰিৱেশ এটা হব লাগে। কোনো চাকি বন্তি স্বলাব নেলাগে, সুৰ সমলয় নেলাগে। শুই উঠিয়ে বা শোৱাৰ সময়ত বিছনাতে কৰিব পাৰি। এই কামটো অতি সহজ, সৰল। পিছে ধৈৰ্য্য লাগে অধ্যৱসায় লাগে। ভৰি পকাই ৰাজহাড় পোণকৈ চকু মুদি অলৰ অচৰ ভাবে কিছু সময় কমল দলিছা এখনত বহি থাকিব লাগে। পাৰিলে সোঁহাতৰ ওপৰত বাও হাতখন ৰাখিব লাগে। ইয়াৰ পিছত সিহঁৰণৰ অনুভবৰ দ্বাৰা অকল শ্বাস প্রশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব লাগে। প্রথমতে ২০ মিনিট, লাহে লাহে ৩০ মিনিট, পাৰিলে এক ঘন্টা সময় কৰিব পাৰিলে হয়। কামৰ মাজতে তিনি চাৰি মিনিট সময় চকু মুদি আনাপানা কৰি মনটোক বিশ্ৰাম দিব লাগে। আনাপানা অভ্যাসটো বিদৰ্শন সাধনাৰ প্রাথমিক অৱস্থা। আনাপানা কৰিব পাৰিলেহে বিদৰ্শন সাধনা বা বিপশ্যনা সাধনা কৰিব পৰা হয়। পিছে সাৰ পানী দি আম গছৰ পুলি এটা লগালেও এবছৰতে ই ফল নিদিয়ে। সময় লাগে। ইয়াক বননিৰ পৰা, জীৱ জন্তুৰ পৰা সুৰক্ষা দি ৰাখিব লাগে, তেতিয়াহে ই সময়ত ফল দিবলৈ ধৰে। অৱশ্যে কিছুদিনৰ পিছৰে পৰা ই ছায়া দিবলৈ ধৰে। সাধনা কাৰ্য্যটোও তেনেকুৱা, নিজৰ যত্নৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। অন্যথায় হাবি আৰু জীৱ জন্তুৱে আম গছজোপাক পুলিতে মাৰি পেলোৱাৰ দৰে- এলাহ, বিৰক্তি,অনিচ্ছা,সন্দেহ আৰু আৰাম বিচৰা তৃষ্ণাই সাধনাটোকে মাৰি পেলায়। তেতিয়া ই লোকৰ আগত কৈ ফুৰা এটা ফোপোলা বিদ্যা মাত্ৰ হৈ পৰে।

সাধনা কৰি থাকোতে মহাবিদ্যালয়ৰ ছাত্ৰ ছাত্ৰী সকলক সকলৰ মনত পাচ প্রকাৰৰ বাধা আহিব পাৰে । এই কেইটা মানুহৰ মনতে পুহি ৰখা শত্ৰু। সেই কেইটা হল- ১ ৷ লোভ ( আৰামকৈ থকাৰ ইচ্ছা, কষ্ট কৰি সাধনা কৰিবলৈ অনিচ্ছা) ২। দ্বেষ (শৰীৰটোক কন্ট দিবলৈ বেয়া পোৱা ভাব) ৩। জঠৰতা ( এলাহ ভাব, কামটো পিচলৈ থোৱাৰ ইচ্ছা)। ৪ ৷ বিদ্ৰোহ ( ইমান কষ্ট কৰিলো একোৱে লাভ হোৱা নাই- তেনে ভাব) আৰু ৫। সন্দেহ (বিদ্যাটোৰ ওপৰতো সন্দেহ আৰু নিজৰ ওপৰতো সন্দেহ)। এই পাচটা শত্ৰুৰ বিপৰীতে যুজিবলৈ পাচ প্রকাৰৰ প্ৰজ্ঞা তৰোৱাল আছে। -সেই কেইটা হল- ১। বিশ্বাস, ২ । প্রচেষ্টা ৩। সতৰ্কতা 8 ৷ মনোযোগ আৰু ৫ ৷ প্ৰজ্ঞা

সাধনাৰ অন্তত সদায় সকলোৰে প্রতি কুশল কামনোৰে মৈত্ৰী ভাবনা কৰিব লাগে।

প্রশ্নঃ

১।  কৰ্মচাৰী সকলৰ বাবে সকলক আনাপানা সতি সাধনাটো কিয় লাগে?

২ । আনাপানা সতি সাধনা অভ্যাস কৰিলে কৰ্মচাৰী সকলৰ বাবে কি লাভ হয়?

৩ ৷ কৰ্মচাৰী সকলে আনাপানা অভ্যাসটো কেনেকৈ কৰিব?

১ ৷ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ ( কৰ্মচাৰী সকলৰ বাবে আনাপানা সতি সাধনাটো কিয় লাগে?)

কৰ্মচাৰী সকল দেশৰ লাই খুটা। কৰ্মচাৰী মানে দৰমহাৰ বিনিময়ত কাম কৰোতা লোক। দেশৰ বাবে, সমাজৰ উন্নতিৰ বাবে, সমাজৰ সুৰক্ষাৰ বাবে, সমাজৰ শান্তিৰ বাবে কৰ্মচাৰী সকলক নিয়োগ কৰা হয়। তেওঁলোকৰ কৰ্মৰ মানদণ্ড অনুপাতে তেওঁলোকক কৰ্মৰ বিনিময়ত দৰমহা দিয়া হয়, লগতে কিছুমান সুবিধা দিয়া হয়। কৰ্মচাৰী সকলক বিচাৰি বিচাৰি অনুৰোধ কৰি মাতি মাতি আনি কৰ্মত নিয়োগ কৰা নহয়। তেওঁলোকে নিজে উপযাচি দেশ সেৱা কৰিবলৈ আগুৱাই আহে। অৰ্থাৎ প্রাথমিক অৱস্থাত তেওঁলোকে নিজৰ উপাৰ্জ্জনৰ বাবে নহয়, দেশ সেৱাৰ বাবেহে আগুৱাই আহে। অৰ্থাৎ সমাজৰ বাবে অলপ ত্যাগ কৰিবলৈ আগুৱাই আহে। যদি দেশৰ বাবে অহা নাই, অকল নিজৰ উপাৰ্জ্জনৰ বাবেহে আহিছে, তেনেহলে প্রাথমিক অৱস্থাৰ পৰাই নৈতিকতাত কেৰোণ লাগিবলৈ ধৰে। অৰ্থাৎ তেওঁ বেছিকৈ উপাৰ্জ্জন কৰিব বিচাৰিব, কিন্তু দেশ সেৱাৰ পৰিমাণটো কমাই দিব। হব লাগে- দেশক যিমান পাৰো বেছিকৈ দিম, আৰু নিজৰ বাবে যিমান পাৰো কমকৈ লম। তাকে নকৰি তেওঁ নিজৰ উপাৰ্জ্জনটোক অধিক গুৰুত্ব দিব আৰু কাম চোৰ কৰিব। যদি নৈতিকতা নেথাকে, মানৱতা নেথাকে, ভয়ো নেথাকে, স্বদেশ প্ৰেমো নাই, তেনেহলে তেওঁ সহজতে অনুশাসন ভঙ্গ কৰিবলৈ প্রয়াস কৰিব। সুযোগ পালেই ‘অনুশাসন ভঙ্গ কৰিব’, সেই মানসিকতাৰে কাম কৰি থাকিব। তেতিয়া কৰ্মস্থলত কৰ্মদক্ষতা হ্ৰাস পাব আৰু অধিক কৰ্মৰ হেচাত প্রতিক্রিয়া কৰি থাকিব। যেনে কামৰ সময় ধৰি লওক ৮ ঘন্টা। প্ৰতিদিন যদি ১০ মিনিট সময় পলমকৈ আহে = গোটেই বছৰটোত, গোটেই চাকৰিকালটোত কিমান সময় অপচয় কৰিলে এবাৰ ভাবি চাওক। মাত্ৰ ১০ মিনিট সময় অপচয় কৰাৰ বাবে তেওঁ গোটেই কালছেৱাত কমেও ডেৰ মাহ দিন অপচয় কৰিলে। তেওঁ কাৰ ক্ষতি কৰিলে? তেওঁতো দেশৰে মানুহ। অৰ্থাৎ তেওঁ নিজৰেই ক্ষতি কৰিলে। আজিকালি প্রায়েই শুনা যায় -‘কামৰ হেচা’। যেনেকৈ ছাত্ৰ ছচাত্ৰী সকলৰ পৰা শুনা যায়- হোম ওৱাৰ্কৰ হেচা, তেনেকৈ শুনা যায় কৰ্মচাৰী সকলৰ পৰা – কামৰ হেচা। হয় কথাটো মিছা নহয়। পিছে কোন কিমান দক্ষ তাৰ ওপৰতে সকলোবোৰ নিৰ্ভৰ কৰে। মানুহৰ যেনেকৈ বয়স বাঢ়ে, পৰিবৰ্ত্তনৰ লগে লগে প্রয়োজনো বাঢ়ে। সমাজৰো বয়স বঢ়াৰ লগে লগে উন্নতিৰ পৰিবৰ্ত্তন হবলৈ ধৰে আৰু কৰ্মৰ পদদ্ধটিও পৰিবৰ্ত্তন হবলৈ ধৰে। সকলোবোৰ উন্নিত হবলৈ দৰে। অধিক মানুহৰ কাম অতি কম মানুহৰ দ্বাৰা ক্ষীপ্ৰ গতিৰে হবলৈ ধৰে। তেতিয়াই একে গতিৰে আগুৱাই যাব খোজা কৰ্ম চাৰী সকলৰ বাবে কামৰ হেচা বৃদ্ধি হোৱা বুলি অনুভব হৈ পৰে। সাধাৰণতে যি কোনো বিভাগতে উচ্চৰ পৰা নিম্নলৈকে বহুতো কেইটা গ্ৰেড বা পদবী থাকে। লগতে সকলোকে পৰিচালনা কৰিবলৈ বিষয়াও থাকে। বিষয়াজন কেনেকুৱা তেওঁৰ ওপৰতে সমষ্ট পৰিৱেশটো নিৰ্ভৰ কৰে। কাৰণ কৰ্মচাৰী সকলে তেওঁৰ বিষয়ে কোনো কথা কোৱাৰ সুযোগ বা অধিকাৰ নাই। বিষয়াজনেও অকল কামটোহে জানে, কৰ্মচাৰী সকলৰ মানসিকতা, চিন্তা, সমস্যা,সেইবোৰত বিশেষ গুৰুত্ব নিদিয়ে। নাইবা বিষয়াজন নিজেই যদি সুবিদাবাদী হয়, তেনেহলে সকলোৱে সুযোগ সন্ধানী হৈ পৰে। কাৰণ প্রতিজন মানুহেই বেলেগ বেলেগ। চোৰজন ধৰা নপৰালৈকে ভাল মানুহ হৈয়ে থাকে। আৰু যদি কৰ্মচাৰী জনে ভাবে যে ভাল মানুহ হৈ থাকিলে লাভ নাই, তেনেহলে সেই ব্যধিটো গছৰ শিপাৰ দৰে মাটিৰ তলে তলে বহুদূৰ আগবাঢ়ি যায়। ফলত সকলোৰে ৱিভিন্ন প্রকাৰৰ মানসিক দণ্ড আৰম্ভ হয়। শান্তিৰে হাহি হাহি কামৰ বোজাবোৰ মূৰ পাতি লোৱাৰ পৰিবৰ্ত্তে বিৰক্তি অশান্তিত ভূগি থাকিব লগাত পৰে। আৰু যেতিয়ালৈকে বিষয়া বা কৰ্মচাৰী সকলে নেভাবে যে- মই সমাজ সেৱা কৰি ভাল পাও, দেশ সেৱা কৰি ভাল পাও, মই দেশৰ বাবেহে জন্মিছো, দেশ সেৱাতে মোৰ শান্তি, তেতিয়ালৈকে কোনো শাসন বা শাস্তি, বা কোনো বিদ্যাই কাম নকৰিব। আৰু সকলোৱে অশান্তিৰে ইজনে সিজনক দোষ দি চাকৰি কৰি থাকিব। সেই অশান্তি নিজ ঘৰখনলৈকে লৈ আহিব। সেই অশান্তিয়ে নিজ লৰা ছোৱালীৰ ওপৰতো প্রভাব পেলাব৷ সমাজতো প্রভাব পেলাব। সেয়ে সকলোকে এটা সুস্থ পৰিৱেশ গঢ়িবলৈ এটা বিজ্ঞান সন্মত উপায় লাগে। আৰু সেই উপায়টোৱে হল মানসিক সংস্কাৰ । যিহেতু সকলোবোৰ মানসিক প্ৰতিক্ৰিয়া, গতিকে মনটোক শক্তিশালী কৰিব পৰা, কৰ্মৰ মাজতে মনটোক বিশ্ৰাম দিব পৰা, নিৰ্মল কৰিব পৰা, পৱিত্ৰ কৰিব পৰা, হেচাৰ মাজতো মনটোক উদ্যোমী কৰিব পৰা, কাম কৰি ভাল পোৱা, কৰ্মৰ মাজতে জীৱনৰ মাদকতা বিচাৰি পোৱা, আদি কৰিবলৈ এটা বিজ্ঞান সন্মত পদ্ধটি লাগে। সেই পদ্ধটিটো বা সেই উপায়টোৱে হল অকুশলভাবে লোভ, মোহ, দ্বেষত পোত গৈ থকা অকুশল চিত্তবোৰক কুশল কৰিব পৰা মহান বিদ্যা-বিপশ্যনা সাধনা। বিপশ্যনা সাধনাৰে প্রাথমিক পৰ্য্যায়টোৰ নাম আনাপানা সতি সাধনা। আজিৰ কৰ্মচাৰী সকলক কামৰ হেচাৰ মাজতো সুখেৰে, শান্তিৰে, পৱিত্ৰভাবে দেশ সেৱা কৰি ভাল পাবলৈ সেই মহান বিদ্যাটো অতি আৱশ্যক হৈ পৰিছে। |

২ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ ( আনাপানা সতি সাধনা অভ্যাস কৰিলে কৰ্মচাৰী সকলৰ কি কি লাভ হয়?)

১। কৰ্মচাৰী সকলে আনাপানা সতি সাধনা অভ্যাস কৰিলে- প্রগাঢ় নিষ্ঠাৰে একান্তভাবে কৰ্মত নিয়োজিত হবলৈ ভাল পোৱা হয়। অধ্যৱসায় শক্তি বৰ্ধন হয়। কৰ্মৰ দায়ীত্ব গ্ৰহণত আগ্ৰহী হয়।

২। মানসিক চিন্তা, উদ্বিগ্নতাৰ, উত্তেজনাৰ উপশম হয়। হিংসা, প্রতিহিংসা, খং, আদি মানসিক দৃুচিন্তা, হতাশা,নিৰাশাবোৰ হ্ৰাস পায়।

৩ ৷ ভুল চিন্তাৰ শুধৰণী হয়৷ অহংকাৰ,লোভ মোহ দ্বেষবোৰ হ্লাস পাব,বিচাৰ ক্ষমতা বৃদ্ধি হয়।

8 ৷ সত্যক উপোলব্কধি কৰি শান্তি লাভ কৰিব পাৰে। পৰিস্থিতিবোৰ মানি লব, মনটো সুস্থিৰ হয়।

৫। নিচাৰ প্রতি আসক্তহীনতা হয়। সকলো প্রকাৰৰ নিচাৰ তৃপ্তিৰ পৰিবৰ্ত্তে বিবেক সুখত আনন্দ পায়।

৭। কৰ্ম শক্তি আৰু সজাগতা বৰ্ধন হয়। নিজৰ চঞ্চল, অস্থিৰ, লুভীয়া মনটোক বুজিব পাৰে।

৮ সত্যৰ প্রতি দুৰদৰ্শিতা বৰ্ধন হয়। মূল্যৱান জীৱনটোৰ সত্যতা, সাৰ্থকতা বিচাৰি পায়।

৯। মানৱতাবাদ চিন্তাধাৰাৰ বৰ্ধন হয়। সকলো মানুহৰ প্রতি ভাতৃত্ব ভাবেৰে দয়াশীল হয়।

১০। সহজতে গভীৰ নিদ্ৰামগ্ন হব পাৰে। সকলো প্রকাৰৰ চিন্তাৰ পৰা মুক্ত হব পাৰে।

১১। শুদ্ধ বিচাৰ ক্ষমতা বৰ্ধন হব। বিবেক জ্ঞান বৰ্ধন হব আৰু বিচাৰ ক্ষমতা শুদ্ধ হয়।

১২। সকলো জীৱৰ প্ৰতি দয়াশীল হয়। সকলো প্রাণীৰ প্ৰতি মৰমীয়াল হয়।

১৩। প্ৰজ্ঞা বৰ্ধন হয়। অনুভবৰ দ্বাৰা প্রকৃতিৰ ধৰ্ম, সত্যৰ বিধান, কৰ্মফলৰ বিধান উপোলব্ধি কৰিব পাৰে।

***  উপকাৰবোৰ নিজৰ হাতত। আগ্ৰহ কৰিলে হয়, আৰু এলাহ কৰিলে নহয়। কাৰণ ই সম্পূৰ্ণ পালনীয়। যিমানে পালন কৰিব সিমানে লাভ পাব। অকল জানিলে একোৱে উপোকাৰ নেপাব।

৩ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ ( কৰ্মচাৰী সকলে আনাপানা অভ্যাসটো কেনেকৈ কৰিব?)

আনাপানা সাধনা কৰিবলৈ কোনো টকা পইচা খৰছ কৰিব নেলাগে, কাকো দান দিব নেলাগে, কাৰো বাবে চাকি বন্তি জ্বলাব নেলাগে,ফুল তুলসী নেলাগে, কাকো ভক্তি বা প্ৰাৰ্থনা কৰিব নেলাগে, কাৰো নাম জপ কৰিব নেলাগে, কোনো কল্পনা কৰিব নেলাগে, কোনো পূজা পাত কৰিব নেলাগে, কোনো তন্ত্ৰ মন্ত্ৰ গাব নেলাগে, কোনো গোপনীয়তা নাই, কাৰো পৰা আশীৰ্ব্বাদ বিচাৰিব নেলাগে । আনা পালি শব্দৰ অৰ্থ শ্বস আহিছে, আৰু পানা মানে শ্বাস ওলাই গৈছে। আনাপানা মানে শ্বাস প্ৰশ্বাস হৈ আছে। ইয়াক গভীৰভাবে একাণপতীয়াভাবে নিৰীক্ষণ কৰি থকাটোৱে সাধনা। অৱশ্যে নিৰীক্ষণ কৰাৰ পদ্ধটি আছে। অভ্যাস কৰিলে মনটো অকল শ্বাস প্ৰশ্বাসতে স্থিৰ হয়। ই এটা ৱাস্তৱত প্রায়োগিক অভ্যাস। ইয়াৰ বাবে প্ৰশিক্ষণ প্ৰাপ্ত শিক্ষকৰ সহায় ললে ভাল হয়। যি কোনো সময়তে এই অভ্যাসটো কৰিব পাৰি, পিছে নিৰব নিতাল পৰিৱেশ এটা হব লাগে। কোনো চাকি বন্তি স্বলাব নেলাগে, সুৰ সমলয় নেলাগে। শুই উঠিয়ে বা শোৱাৰ সময়ত বিছনাতে কৰিব পাৰি। এই কামটো অতি সহজ, সৰল। পিছে ধৈৰ্য্য লাগে অধ্যৱসায় লাগে। ভৰি পকাই ৰাজহাড় পোণকৈ চকু মুদি অলৰ অচৰ ভাবে কিছু সময় কমল দলিছা এখনত বহি থাকিব লাগে। পাৰিলে সোঁহাতৰ ওপৰত বাও হাতখন ৰাখিব লাগে। ইয়াৰ পিছত সিহঁৰণৰ অনুভবৰ দ্বাৰা অকল শ্বাস প্রশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব লাগে। প্রথমতে ২০ মিনিট, লাহে লাহে ৩০ মিনিট, পাৰিলে এক ঘন্টা সময় কৰিব পাৰিলে ভাল। অনুভুতিৰ সহায়ত শ্বস প্রশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব পাৰিলেই মনটো স্থিৰ হয়, পৱিত্ৰ হয়, নিৰ্মল হয়, অৱশেষত সুখী হয়। কামৰ মাজতে তিনি চাৰি মিনিট সময় চকু মুদি আনাপানা কৰি মনটোক বিশ্ৰাম দিব লাগে। আনাপানা অভ্যাসটো বিদৰ্শন সাধনাৰ প্রাথমিক অৱস্থা। আনাপানা কৰিব পাৰিলেহে বিদৰ্শন সাধনা বা বিপশ্যনা সাধনা কৰিব পৰা হয়। পিছে সাৰ পানী দি আম গছৰ পুলি এটা লগালেও এবছৰতে ই ফল নিদিয়ে। সময় লাগে। ইয়াক বননিৰ পৰা, জীৱ জন্তুৰ পৰা সুৰক্ষা দি ৰাখিব লাগে, তেতিয়াহে ই সময়ত ফল দিবলৈ ধৰে। অৱশ্যে কিছুদিনৰ পিছৰে পৰা ই ছায়া দিবলৈ ধৰে। সাধনা কাৰ্য্যটোও তেনেকুৱা, নিজৰ যত্নৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। অন্যথায় হাবি আৰু জীৱ জন্তুৱে আম গছজোপাক পুলিতে মাৰি পেলোৱাৰ দৰে- এলাহ, বিৰক্তি,অনিচ্ছা,সন্দেহ আৰু আৰাম বিচৰা তৃষ্ণাই সাধনাটোকে মাৰি পেলায়। তেতিয়া ই লোকৰ আগত কৈ ফুৰা এটা ফোপোলা বিদ্যা মাত্ৰ হৈ পৰে।

সাধনা কৰি থাকোতে সাধক সকলৰ মনত পাচ প্রকাৰৰ বাধা আহিব পাৰে । এই কেইটা মানুহৰ মনতে পুহি ৰখা শত্ৰু। সেই কেইটা হল- ১ ৷ লোভ ( আৰামকৈ থকাৰ ইচ্ছা, কষ্ট কৰি সাধনা কৰিবলৈ অনিচ্ছা) ২ ৷ দ্বেষ (শৰীৰটোক কষ্ট দিবলৈ বেয়া পোৱা ভাব) ৩। জঠৰতা ( এলাহ ভাব, কামটো পিচলৈ থোৱাৰ ইচ্ছা)। ৪ ৷ বিদ্ৰোহ ( ইমান কষ্ট কৰিলো একোৱে লাভ হোৱা নাই- তেনে ভাব) আৰু ৫ ৷ সন্দেহ (বিদ্যাটোৰ ওপৰতো সন্দেহ আৰু নিজৰ ওপৰতো সন্দেহ)। এই পাচটা শত্ৰুৰ বিপৰীতে যুজিবলৈ পাচ প্রকাৰৰ প্ৰজ্ঞা তৰোৱাল আছে। -সেই কেইটা হল- ১। বিশ্বাস, ২ ৷ প্ৰচেষ্টা ৩ত। সতৰ্কতা 8 । মনোযোগ আৰু ৫ ৷ প্রজ্ঞা।

সাধনাৰ অন্তত সদায় সকলোৰে প্রতি কুশল কামনোৰে মৈত্ৰী ভাবনা কৰিব লাগে।

প্রশ্নঃ

১। সকলো মানুহৰ বাবে আনাপানা সাধনাৰ প্রয়োজন আছেনে?

২ । আনাপানা সাধনা কৰিলে সকলো মানুহৰে কিবা লাভ হব নেকি?

৩ ৷ সকলো মানুহে কেনেকৈ আনাপানা সাধনাটো কৰিব পাৰিব ?

১ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ (সকলো মানুহৰ বাবে আনাপানা সাধনাৰ প্রয়োজন আছেনে?)

সকলো মানুহ প্রকৃতিৰ ধৰ্মৰ অধীন। কাৰণ সকলো মানুহ প্ৰকৃতিৰে অৱদান। যিহেতু প্ৰকৃতিৰে অৱদান, গতিকে সকলো মানুহৰ গাত ভাল বেয়া সকলোবোৰ গুণ লুকাই থাকে। গুণবোৰ মনৰ মাজত লুকাই থাকে। মনবোৰ কিছুমান চিত্তৰ সমাহাৰ। চিত্তবোৰ পৰিবৰ্ত্তন হৈ থাকে। ভালবোৰো কেতিয়াবা বেয়া হৈ যায় আৰু বেয়াবোৰো কেতিয়াবা ভাল হৈ যায়। সেয়ে মানুহে যেনেকুৱা চিত্ত ধাৰণ কৰে, সেইবোৰ চিত্তৰ গুণৰ ধৰ্ম পালন কৰে। সেয়ে ধৰ্ম দুই ধৰণৰ হয়, কুশল ধৰ্ম আৰু অকুশলধৰ্ম। সাধাৰণ মানুহৰ গাত ৮৯ প্রকাৰৰ চিত্ত উৎপাদন হৈ থাকে আৰু প্ৰতি মূহুৰ্ততে এইবোৰ মৰহিয়ো থাকে। আমাৰ মনত ভাল বেয়া যিমান প্রকাৰৰ ভাব হয়, সেই সকলোবোৰ চিত্তৰ ৰূপ। লোভেই হওক, খঙেই হওক, হিংসাই হওক,আনন্দই হওক, কল্পনাই হওক, ভয়েই হওক সকলোবোৰ বিভিন্ন প্রকাৰৰ চিত্তৰ বহিপ্রকাশ। তথাপিতো চিত্তবোৰক সাধাৰণভাবে ভগাব পাৰি। যেনে লোভ মূলক, দ্বেষমূলক,মোহমূলক । এইবোৰ প্রকৃতিগত কাৰণত ঘটি থাকে। মানুহে নিজৰ নিজৰ সুবিধাৰ বাবে দৰ্শন ৰচনা কৰে, ধৰ্ম ৰচনা কৰে। সেই কাৰণে দেশ অনুপাতে সেইবোৰ ভিন্ন হৈ পৰে। অৰ্থাৎ সেইবোৰ চিন্তা চিৰসত্য নহবও পাৰে। প্ৰকৃতিৰ ধৰ্ম মতে সকলো মানুহ সমান। সকলোৰে সমান পৰিমাণৰ অংগ প্ৰত্যঙ্গ থাকে, তেজ মাংস, চকু কাণ নাক, সকলোৰে সমান। ভোক পিয়াহ, খং হাহি, ধেমালী সকলোৰে বাবে সমান৷ সকলোৱে জন্রে,বুঢ়া হয়, ৰোগত ভূগে আৰু মৃত্যুৰ মুখত পৰে। সকলোৰে ভোক লাগে, সকলোৱে বতাহ উকাশ লয়,সকলোৰে ভাগৰ লাগে, টোপনি লাগে, পিয়াহ লাগে, সকলোৰে চিন্তা আহে, কল্পনা আহে, সকলোৱে ভয় খায়, সকলোৱে অনিশ্চয়তাত ভোগে, সকলোৱে শান্তি বিচাৰে। অৰ্থাৎ প্রকৃতিৰ ধৰ্মত সকলো মানুহেই সমান৷ ৰজাই হওক, প্ৰজাই হওক, শিক্ষিতজনেই হওক মূৰ্খজনেই হওক, মহা ধনীয়েই হওক বা ভিখাৰীজনেই হওক সকলোৱে সমানে দুখ কষ্ট ভোগ কৰিব লগীয়া হয়। সকলোৱে নিজ নিজ ইচ্ছাক পৰিপূৰ্ণ কৰিব বিচাৰে। অৰ্থাৎ সকলোৱে তৃষ্ণাৰ পিছে পিছে দৌৰে। কোনোৱাই ধনৰ পিছে পিছে, কোনোবই ক্ষমতাৰ পিছে পিছে, কোনোবাই তৃপ্তিৰ পিছে পিছে, কোনোবাই মুক্তিৰ পিছে পিছে, মুঠতে সকলোৱে তৃষ্ণাৰ পিছে পিছে দৌৰিছে। কাৰণ হিন্দুৱেই হওক, ইছলামেই হওক,খৃষ্টানেই হওক, জৈনেই হওক, শিখেই হকে বা বৌদ্ধই হওক, সকলোৱে সমান পৰিমাণে প্রকৃতি ধৰ্মৰ অধীন। প্রকৃতি ধৰ্ম অনুপাতে মানুহৰ মাজত কোনো উচ্চ নীচ নাই। প্রকৃতৰি ধৰ্মত কোনো জাতিবাদ নাই, বৰ্ণবাদ নাই। মানুহে ইহ জনমতে অলপমান শান্তি বিচাৰে। কল্পনাৰ শান্তি নহয়, ৱাস্তৱ শান্তি। সেয়া প্ৰকৃতিৰে ধৰ্ম ৷ অহিংসা দয়া কৰুণা মৈত্ৰী ভাবে আনকো শান্তি দিয়ে, নিজকো শান্তি দিয়ে আৰু এই গুণটোৱে শত্ৰকো জয় কৰে। এইটো প্রকৃতিৰ সনাতন ধৰ্ম ৷ পিছে মানুহে নিজে নিজে মানুহৰ মাজত বিভেদ আনি অশান্তিৰ সৃষ্টি কৰে৷ নিজৰ দৰ্শনবোৰকে চিৰসত্য বুলি খামুচি ধৰি সমাজত অশান্তি আনে। সেয়ে মানুহক এটা ৱৈজ্ঞানিক পদ্ধটি বা উপায় লাগে যাতে মানুহে অশান্তিৰ মাজতো শান্তি বিচাৰি পাব পাৰে। কেনেকৈ দুখবোৰ হ্ৰাস কৰি পাৰিব তাৰ বাবে কিবা এটা সৎ উপায় আছে নেকি? হয় আছে- সেইটো হল তৃষ্ণা ক্ষয় কৰি মনটোক নিৰ্মল কৰিব পৰা ৱৈজ্ঞানিক পদ্ধটিৰ সাধনা। বিপশ্যনা বা বিদৰ্শন সাধনা। পিছে এইটো দীঘলীয়া পদ্ধটি। ইয়াৰ প্রাথমিক শিক্ষাটো হল আনাপানা সাধনা। অকল আনাপানা সাধনা কৰিলেও মানুহে বিমল শান্তি লাভ কৰিব পাৰে।

২ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( আনাপানা সতি সাধনা অভ্যাস কৰিলে মানুহৰ কি কি লাভ হয়?)

আনাপানা সাধনা অভ্যাস কৰিলে সাধাৰণতে মানুহৰ নিম্ন লিখিত উপোকৰ সমূহ লাভ হয়।

১। মানসিক চিন্তা, উদ্বিগ্নতাৰ, উত্তেজনাৰ উপশম হয়।

২ । অহংকাৰ,লোভ মোহ দ্বেষবোৰ হ্লাস পায়,বিচাৰ ক্ষমতা বৃদ্ধি হয়।

৩ ৷ সত্যক উপোলব্ধি কৰি শান্তি লাভ কৰিব পাৰে। পৰিস্থিতিবোৰ মানি লয়।

8। বিবেক সুখত আনন্দিত হব পাৰে।

৫। নিজৰ অহং ভাবৰ অস্থিৰ, লুভীয়া মনটোক, তথা তৃষ্ণাতুৰ চিত্তক বুজিব পাৰে।

৬। সত্যৰ প্রতি দুৰদৰ্শিতা বৰ্ধন হয়। মূল্যৱান জীৱনটোৰ সত্যতা, সাৰ্থকতা বিচাৰি পায়।

৭। সকলো মানুহৰ প্ৰতি ভাতৃত্ব ভাবেৰে দয়াশীল হয়।

৮৷ সহজতে গভীৰ নিদ্ৰামগ্ন হব পাৰে।

৯। সকলো মানুহ তথা জীৱৰ প্রতি দয়াশীল হয়।

১০। প্রজ্ঞা বৰ্ধন হয়। অনুভবৰ দ্বাৰা প্রকৃতিৰ ধৰ্ম – সত্যৰ বিধান, কৰ্মফলৰ বিধান উপোলব্ধি কৰিব পাৰে। সকলো যে অস্থায়ী,অনিত্য, সকলো যে পৰিবৰ্ত্তনশীল, ক্ষয়শীল, এই সত্যক উপোলব্ধি কৰিব পাৰে।

*** উপকাৰবোৰ নিজৰ হাতত। আগ্ৰহ কৰিলে হয়, আৰু এলাহ কৰিলে নহয়। কাৰণ ই সম্পূৰ্ণ পালনীয়। যিমানে পালন কৰিব সিমানে লাভ পাব। অকল জানিলে একোৱে উপকাৰ নেপায়।

৩ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( সকলো মানুহে আনাপানা অভ্যাসটো কেনেকৈ কৰিব পাৰিব ?)

আনাপানা সাধনা কৰিবলৈ কোনো টকা পইচা খৰছ কৰিব নেলাগে, কাকো দান দিব নেলাগে, কাৰো বাবে চাকি বন্তি জ্বলাব নেলাগে,ফুল তুলসী নেলাগে, কাকো ভক্তি বা প্ৰাৰ্থনা কৰিব নেলাগে, কাৰো নাম জপ কৰিব নেলাগে, কোনো কল্পনা কৰিব নেলাগে, কোনো পূজা পাত কৰিব নেলাগে, কোনো তন্ত্ৰ মন্ত্ৰ গাব নেলাগে, কোনো গোপনীয়তা নাই, কাৰো পৰা আশীৰ্ব্বাদ বিচাৰিব নেলাগে । আনা পালি শব্দৰ অৰ্থ শ্বুস আহিছে, আৰু পানা মানে শ্বাস ওলাই গৈছে। আনাপানা মানে শ্বাস প্রশ্বাস হৈ আছে। ইয়াক গভীৰভাবে একাণপতীয়াভাবে নিৰীক্ষণ কৰি থকাটোৱে সাধনা। অৱশ্যে নিৰীক্ষণ কৰাৰ পদ্ধটি আছে। অভ্যাস কৰিলে মনটো অকল শ্বাস প্ৰশ্বাসতে স্থিৰ হয়। ই এটা ৱাস্তৱত প্ৰায়োগিক অভ্যাস। ইয়াৰ বাবে প্ৰশিক্ষণ প্ৰাপ্ত শিক্ষকৰ সহায় ললে ভাল হয়। যি কোনো সময়তে এই অভ্যাসটো কৰিব পাৰি, পিছে নিৰব নিতাল পৰিৱেশ এটা হব লাগে। কোনো চাকি বন্তি স্বলাব নেলাগে, সুৰ সমলয় নেলাগে। শুই উঠিয়ে বা শোৱাৰ সময়ত বিছনাতে কৰিব পাৰি। এই কামটো অতি সহজ, সৰল। পিছে ধৈৰ্য্য লাগে অধ্যৱসায় লাগে। ভৰি পকাই ৰাজহাড় পোণকৈ চকু মুদি অলৰ অচৰ ভাবে কিছু সময় কমল দলিছা এখনত বহি থাকিব লাগে। পাৰিলে সোঁহাতৰ ওপৰত বাও হাতখন ৰাখিব লাগে। ইয়াৰ পিছত সিহঁৰণৰ অনুভবৰ দ্বাৰা অকল শ্বাস প্ৰশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব লাগে। প্রথমতে ২০ মিনিট, লাহে লাহে ৩০ মিনিট, পাৰিলে এক ঘন্টা সময় কৰিব পাৰিলে হয়। কামৰ মাজতে তিনি চাৰি মিনিট সময় চকু মুদি আনাপানা কৰি মনটোক বিশ্ৰাম দিব লাগে। আনাপানা অভ্যাসটো বিদৰ্শন সাধনাৰ প্রাথমিক অৱস্থা। আনাপানা কৰিব পাৰিলেহে বিদৰ্শন সাধনা বা বিপশ্যনা সাধনা কৰিব পৰা হয়। পিছে সাৰ পানী দি আম গছৰ পুলি এটা লগালেও এবছৰতে ই ফল নিদিয়ে। সময় লাগে। ইয়াক বননিৰ পৰা, জীৱ জন্তুৰ পৰা সুৰক্ষা দি ৰাখিব লাগে, তেতিয়াহে ই সময়ত ফল দিবলৈ ধৰে। অৱশ্যে কিছুদিনৰ পিছৰে পৰা ই ছায়া দিবলৈ ধৰে। সাধনা কাৰ্য্যটোও তেনেকুৱা, নিজৰ যত্নৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে। অন্যথায় হাবি আৰু জীৱ জন্তুৱে আম গছজোপাক পুলিতে মাৰি পেলোৱাৰ দৰে-এলাহ, বিৰক্তি,অনিচ্ছা,সন্দেহ আৰু আৰাম বিচৰা তৃষ্ণাই সাধনাটোকে মাৰি পেলায়। তেতিয়া ই লোকৰ আগত কৈ ফুৰা এটা ফপোলা বিদ্যা মাত্ৰ হৈ পৰে।

সাধনা কৰি থাকোতে সাধাৰণতে সাধকৰ মনত পাচ প্রকাৰৰ বাধা আহিব পাৰে ৷ এই কেইটা মানুহৰ মনতে পুহি ৰখা শত্ৰু। সেই কেইটা হল- ১ ৷ লোভ ( আৰামকৈ থকাৰ ইচ্ছা, কষ্ট কৰি সাধনা কৰিবলৈ অনিচ্ছা) ২ ৷ দ্বেষ (শৰীৰটোক কষ্ট দিবলৈ বেয়া পোৱা ভাব) ৩। জঠৰতা ( এলাহ ভাব, কামটো পিচলৈ থোৱাৰ ইচ্ছা)। ৪ ৷ বিদ্ৰোহ ( ইমান কষ্ট কৰিলো একোৱে লাভ হোৱা নাই- তেনে ভাব) আৰু ৫ ৷ সন্দেহ (বিদ্যাটোৰ ওপৰতো সন্দেহ আৰু নিজৰ ওপৰতো সন্দেহ)। এই পাচটা শত্ৰুৰ বিপৰীতে যুজিবলৈ পাচ প্রকাৰৰ প্রজ্ঞা তৰোৱাল আছে। -সেই কেইটা হল- ১। বিশ্বাস, ২ ৷ প্রচেষ্টা ৩। সতৰ্কতা ৪।মনোযোগ আৰু ৫ ৷ প্রজ্ঞা।

সাধনাৰ অন্তত সদায় সকলোৰে প্রতি কুশল কামনোৰে মৈত্ৰী ভাবনা কৰিব লাগে।

প্রশ্নঃ

১ ৷ কাৰাগাৰ বন্দী,কয়দী সকলক আনাপানা সতি সাধনাটো কিয় লাগে?

২ । আনাপানা সতি সাধনা অভ্যাস কৰিলে কয়দী সকলৰ কি লাভ হব?

৩ ৷ আনাপানা অভ্যাসটো কেনেকৈ কৰিব পাৰি ?

১ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( কয়দী সকলক আনাপানা সতি সাধনাটো কিয় লাগে?)

কাৰাগাৰত বন্দী হৈ থকা সকলোকে কৈয়দী বুলি কোৱা হয়। কিছুদিনৰ বাবে বিচাৰৰ অধীন হৈ থকা সকলোকো সাধাৰণ ভাষাত কৈয়দী বুলিয়েই কোৱা হয়। কৈয়দী সকলেই আটাইতকৈ বেছিকৈ মানসিক কষ্ট ভোগ কৰিব লগা হয়। কাৰণ কয়দী মানে শাস্তি। আইনগতভাবে শাস্তি। ওখ দেৱালৰ ভিতৰত আবদ্ধ। আপোনজনৰ পৰা আঁতৰত, সমাজৰ পৰা আঁতৰত, বাহ্যিক জগতৰ পৰা আঁতৰত,যত আপোন বুলিবলৈ কোনো নাই, যত নিজৰ ইচ্ছামতে পছন্দৰ ভাত এসাজ খাব নোৱাৰি, যত নিজৰ ইচ্ছামতে পছন্দৰ পোছাকযোৰ পিন্ধিব নোৱাৰি, যত নিজৰ কোনো স্বাধীনতা নাই; ভালকৈ শুব নোৱাৰি, নিজৰ ইচ্ছামতে একোৱে কৰিব 0ৱাৰি – সেইহেন জীৱনটোৱে কয়দী জীৱন। যেন দিন নেযায়, ৰাতি নুপুৱায়। যেন ৰাতিটোও নুপুৱায়, দিনটোও নেযায়, যেন ৰাতিটোও দীঘল দীনটোও দীঘল। কেতিয়া শেষ হব বন্দীত্বৰ জীৱন। কেতিয়া ঘুৰি যাব পাৰিব আপোন ঘৰখনলৈ ৷ সেইটোৱেই চিন্তা । চিন্তা এটা নহয়, বহুত । অকল চিন্তা নহয়, লগতে দুখবোৰ আছে। ইয়াৰোপৰি অনুতাপ, অনুশোচনাবোৰ আছে। কিছুমানৰ মনত হিংসা, প্রতিহিংসাৰ জুই জ্বলি থাকে। সকলো সময়তে বিভিন্ন প্রকাৰৰ কল্পনাবোৰে আহি আগুৰি ধৰে। জীৱনটো যেন একুৰা যন্ত্ৰণাৰ জুইহে।

পানীয়ে যেনেকৈ জুই নুমায়, নিজ জ্ঞানেহে নিজৰ মনৰ যন্ত্ৰণা জুই কুৰা নুমাব পাৰে। আনে নোৱাৰে। উটলা পানীৰ দৰে উত্তপ্ত মমটোক শীতল কৰিবলৈ শীতল পানীৰ দৰে পৰিত্ৰ জ্ঞানৰ দৰকাৰ। মানুহ যিমানেই শিক্ষিত নহওক কিয়, যিমানেই ধনী নহওক কিয়, সমস্যাই কাৰো লগ নেৰে, চিন্তাই কাৰো লগ নেৰে, সেয়ে বিভিন্ন পৰিস্থিত পৰি মনবোৰ কেতিয়াবা উত্তপ্ত খঙাল হিংসুক হৈ পৰে, কেতিয়াবা লুভীয়া হৈ পৰে, অস্থিৰ চঞ্চল হৈ পৰে। মানুহে যেতিয়া বিবেকক হেৰুৱাই পেলায়, আৰু বলীয়া মনৰ দাস হৈ পৰে, তেতিয়া ভোকাতুৰ মনে যি বিচাৰে, মানুহজনে তাকে কৰে। আৰু তাৰেই পৰিণতিত বন্দিশালৰ জীৱন লাভ কৰে। হাত দুখন থাকিলেও একোৱে কৰিব নোৱাৰে, ভৰি দুখন থাকিলেও কলৈকো যাব নোৱাৰে, চকু দুটা থাকিলেও জগতখন চাব নোৱাৰে, জীভাৰে সোৱাদৰ বস্তু খাব নোৱাৰে, কাণেৰে ঘৰখনৰ মৰম লগা কথাবোৰ শুনিব নেপায়। ফলত মনটো হয় দুৰ্ব্বল হৈ পৰে, নহয়তোবা প্রতিহিংসাত জ্বলি থাকে, ধুমুহাৰ টোৰ দৰে অস্থিৰ হৈ পৰে, অৱশেষত শেষ শান্তি কণো হেৰুৱাই পেলায়। শেয়ে অকণামন শান্তিৰ বাবে, মুক্তিৰ বাবে, কয়দী সকলক উপায় লাগে। সঞ্জীৱনী ওষধ লাগে। এটা বিজ্ঞানসন্মত উপায় লাগে। সেই উপায়টোৰে হল অকুশল চিত্তটোক কুশল কৰিব পৰা মহান বিদ্যা- আনাপানা সতি সাধনাৰ বিদ্যা।

২ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( আনাপানা সতি সাধনা অভ্যাস কৰিলে কয়দী সকলৰ কি কি লাভ হব?

আনাপানা সতি সাধনা অভ্যাস কৰিলে কয়দী সকলৰ নিম্ন লিখিত উপকাৰ সমূহ লাভ হব।

১। উত্তেজনাৰ উপশম ঃ-হিংসা, প্রতিহিংসা, খং, আদি উত্তেজনাবোৰ হ্রাস পাব।

২। মানসিক চিন্তা, উদ্বিগ্নতাৰ উপশম $ঃ- মানসিক দুখ,ভয়,দুচিন্তা:হতাশা,নিৰাশাবোৰ হ্লাস পাব।

৩ ৷ ভুল চিন্তাৰ শুধৰণীঃ- অহংকাৰ,লোভ মোহ দ্বেষবোৰ হ্লাস পাব,বিচাৰ ক্ষমতা বৃদ্ধি হব।

৪। শান্তি লাভ $ঃ-সত্যক উপোলব্ধি কৰিব;মানি লব, মনটো সুস্থিৰ হব আৰু অশান্তিবোৰ হ্লাস পাব ।

৫। নিচাৰ প্রতি আসক্তহীনতা £-সকলো প্রকাৰৰ নিচাৰ তৃপ্তিৰ পৰিবৰ্ত্তে বিবেক সুখত আনন্দ পাব।

৭। সজাগতা বৰ্ধনঃ- নিজৰ দুৰ্ব্বাৰ, চঞ্চল, অস্থিৰ, লুভীয়া মনটোক নিৰীক্ষণ কৰিব পাৰিব।

৮। সত্যৰ প্রতি দুৰদৰ্শিতা বৰ্ধনঃ- মূল্যৱান জীৱনটোৰ সত্যতা, সাৰ্থকতা বিচাৰি পাব।

৯। মানৱতাবাদৰ বৰ্ধষনঃ- সকলো মানুহৰ প্রতি ভাতৃত্ব ভাবেৰে দয়াশীল হব।

১০। সহজতে গভীৰ নিদ্ৰামগ্ন ঃ-সকলো প্রকাৰৰ চিন্তাৰ পৰা মুক্ত হৈ নিদ্ৰামগ্ন হব পাৰিব।

১১। শুদ্ধ বিচাৰ £- বিবেক জ্ঞান বৰ্ধন হব আৰু বিচাৰ ক্ষমতা শুদ্ধ হব। নিজৰ ভুলটো বিচাৰি পাব।

১২। সকলো জীৱৰ প্রতি দয়ানুভবৱতাঃ-সকলো প্রাণীৰ প্রতি মৰমীয়াল হব।

১৩। প্ৰজ্ঞা (জ্ঞান) বৰ্ধন $- অনুভবৰ দ্বাৰা প্রকৃতিৰ ধৰ্ম, সত্যৰ বিধান, কৰ্মফলৰ বিধান উপোলব্ধি কৰিব

আৰু প্রকৃত সত্যৰ জ্ঞান লাভ কৰিব পাৰিব।

৩ নং প্রশ্নৰ উত্তৰঃ-( কয়দী সকলে আনাপানা অভ্যাসটো কেনেকৈ কৰিব পাৰিব ?

আনাপানা সাধনা কৰিবলৈ কোনো টকা পইচা খৰছ কৰিব নেলাগে, কাকো দান দিব নেলাগে, কাৰো বাবে চাকি বন্তি স্বলাব নেলাগে,ফুল তুলসী নেলাগে, কাকো ভক্তি বা প্ৰাৰ্থনা কৰিব নেলাগে, কাৰো নাম জপ কৰিব  নেলাগে, কোনো কল্পনা কৰিব নেলাগে, কোনো পূজা পাত কৰিব নেলাগে, কোনো তন্ত্ৰ মন্ত্ৰ গাব নেলাগে, কোনো গোপনীয়তা নাই, কাৰো পৰা আশীৰ্ব্বাদ বিচাৰিব নেলাগে । আনা পালি শব্দৰ অর্থ শ্বাস আহিছে, আৰু পানা মানে শ্বাস ওলাই গৈছে। আনাপানা মানে শ্বাস প্ৰশ্বাস হৈ আছে। ইয়াক গভীৰভাবে একাণপতীয়াভাবে নিৰীক্ষণ কৰি থকাটোৱে সাধনা। অৱশ্যে নিৰীক্ষণ কৰাৰ পদ্ধটি আছে। অভ্যাস কৰিলে মনটো অকল শ্বাস প্রশ্বাসতে স্থিৰ হয়। ই এটা ৱাস্তৱত প্ৰায়োগিক অভ্যাস। ইয়াৰ বাবে প্রশিক্ষণ প্রাপ্ত শিক্ষকৰ সহায় ললে ভাল হয়। যি কোনো সময়তে এই অভ্যাসটো কৰিব পাৰি, পিছে নিৰব নিতাল পৰিৱেশ এটা হব লাগে। কোনো চাকি বন্তি স্বলাব নেলাগে, সুৰ সমলয় নেলাগে। শুই উঠিয়ে বা শোৱাৰ সময়ত বিছনাতে কৰিব পাৰি। এই কামটো অতি সহজ, সৰল। পিছে ধৈৰ্য্য লাগে অধ্যৱসায় লাগে। ভৰি পকাই ৰাজহাড় পোণকৈ চকু মুদি অলৰ অচৰ ভাবে কিছু সময় কমল দলিছা এখনত বহি থাকিব লাগে। পাৰিলে সোঁহাতৰ ওপৰত বাও হাতখন ৰাখিব লাগে। ইয়াৰ পিছত সিহঁৰণৰ অনুভবৰ দ্বাৰা অকল শ্বাস প্রশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব লাগে। প্রথমতে ২০ মিনিট, লাহে লাহে ৩০ মিনিট, পাৰিলে এক ঘন্টা সময় কৰিব পাৰিলে ভাল। অনুভুতিৰ সহায়ত শ্বস প্রশ্বাস নিৰীক্ষণ কৰি থাকিব পাৰিলেই মনটো স্থিৰ হয়, পৱিত্ৰ হয়, নিৰ্মল হয়, অৱশেষত সুখী হয়। কামৰ মাজতে তিনি চাৰি মিনিট সময় চকু মুদি আনাপানা কৰি মনটোক বিশ্ৰাম দিব লাগে। আনাপানা অভ্যাসটো বিদৰ্শন সাধনাৰ প্রাথমিক অৱস্থা। আনাপানা কৰিব পাৰিলেহে বিদৰ্শন সাধনা বা বিপশ্যনা সাধনা কৰিব পৰা হয়। পিছে সাৰ পানী দি আম গছৰ পুলি এটা লগালেও এবছৰতে ই ফল নিদিয়ে। সময় লাগে। ইয়াক বননিৰ পৰা, জীৱ জন্তুৰ পৰা সুৰক্ষা দি ৰাখিব লাগে, তেতিয়াহে ই সময়ত ফল দিবলৈ ধৰে।

সাধনা কৰি থাকোতে কয়েদী সকলৰ মনত পাচ প্রকাৰৰ বাধা আহিব পাৰে । এই কেইটা মানুহৰ মনতে পুহি ৰখা শত্ৰু। সেই কেইটা হল- ১। লোভ ( আৰামকৈ থকাৰ ইচ্ছা, কষ্ট কৰি সাধনা কৰিবলৈ অনিচ্ছা) ২। দ্বেষ (শৰীৰটোক কষ্ট দিবলৈ বেয়া পোৱা ভাব) ৩। জঠৰতা ( এলাহ ভাব, কামটো পিচলৈ থোৱাৰ ইচ্ছা)। ৪। বিদ্ৰোহ ( ইমান কষ্ট কৰিলো একোৱে লাভ হোৱা নাই- তেনে ভাব) আৰু ৫। সন্দেহ (বিদ্যাটোৰ ওপৰতো সন্দেহ আৰু নিজৰ ওপৰতো সন্দেহ)। এই পাচটা শত্ৰুৰ বিপৰীতে যুজিবলৈ পাচ প্রকাৰৰ প্ৰজ্ঞা তৰোৱাল আছে। -সেই কেইটা হল- ১। বিশ্বাস, ২ ৷ প্রচেষ্টা ত। সতৰ্কতা ৪ । মনোযোগ আৰু ৫। প্ৰজ্ঞা।

সাধনাৰ অন্তত সদায় সকলোৰে প্রতি কুশল কামনোৰে মৈত্ৰী ভাবনা কৰিব লাগে।